نقد پسا استعماري داستان بلند «سرگذشت كندوها» نوشتة آل احمد

(Post-Colonial Criticism of the Jalal-e-Aleahmad’s Novelette: “Sargozashte Kandoo” (Hives’ story

ادبيّات داستاني معاصر، عرصة بازتاب جريانهاي فكري موجود در جامعه به‌شمار مي‌آيد. با وجود تنوع مكاتب داستان‌نويسي در جهان و تأثير و تأثّر آنها از يكديگر، نمي‌توان حضور جريانهاي بومي را در كشورهاي شرقي ناديده گرفت. شكل‌گيري گفتمان پسااستعماري در تقابل با بنيان تفكر غربي، يكي از آنهاست. درحقيقت، گفتمان ضدّاستعماري استعمارزده، تلاشي در جهت واسازي تقابل «خود/ ديگري» نگرش غربي؛ يعني تخريب بنيان تفكرِ «ديگري» پنداشتن جوامع شرقي و برتر انگاشتن«خودِ غربي»است. جلال آلاحمد را بايست يكي از نمايندگان پيشگام (آوانگارد)اين گفتمان در ايران به‌شمار آورد؛ چنانكه رويكرد او در عرصة نوشتار پسااستعماري، در آثار غيرداستاني «در خدمت و خيانت روشنفكران» و«غربزدگي» به اوج خود مي‌رسد. با وجود اشارات محققان به استعمارستيزي آثار جلال، هنوز اين گفتمان برجسته، در آثار داستاني او، علمي و عملي نقد نشده است. اين پژوهش به شيوه‌اي توصيفي-تحليلي با كاربست نظرية پسااستعماري تلاش مي‌كند به مسأله‌هايي از اين دست پاسخ دهند: «كيفيت انعكاس گفتمان پسااستعماري آل‌احمد در داستان بلند «سرگذشت كندوها» چگونه است و چه اهدافي را دنبال مي‌كند؟»؛ «نگرش تقابلي آل احمد با گفتمان غربي، ناظر بركدام وجه است: سياسي-اجتماعي يا فرهنگي؟». مطابق نتايج اين پژوهش، نشانه‌هاي درون‌ و برون‌متني گواه پسااستعماري بودن متن داستان «سرگذشت كندوها»ست. آل‌احمد در اين اثر سمبليك، استقلال فرهنگي را مقدمة استقلال سياسي- اقتصادي ايران پس از كودتاي 28 مرداد مي‌داند. سرگذشت كندوها با ترويج گفتمان بوميِ «بازگشت به سنّت و خوديابي هويتي و معرفتي»، تلاش آل‌احمد را در واسازي طرح تقابلي غرب/شرق نشان مي‌دهد؛ كوششي كه ناظر بر برانگيختگي عمومي براي رهايي ملّت ايران از ايدئولوژي‌زدگي و تقديرگرايي ناشي از حضور استعمار و استثمار در دهة چهل است.

Contemporary fiction is a field that reflects society and intellectual beliefs' of the time. Despite existing various story - writing schools, and their influence on each other, no one can ignore the presence of local views in eastern countries. Generation o f post colonial discourse in opposition to western intellectuals ones can be considered as one of them. In fact presenting this kind of discourse by colonized countries is an attempt for deconstructing the opposition in western notion between “self” and "o ther”, in other word, is to put an end to the idea that west is superior. Jalal - e - Aleahmad should be considered as the vanguard representative of this discourse in Iran; since such an approach reaches to a pinnacle in his non - fiction works “on Service and Betrayal of Intellectuals” and “Westernization”. In spite of researches’ notes about anti colonial characteristic of his works, this concept has not been analyzed and criticized neither theoretically nor in action. This research, through a descriptive - anal ytic approach, and using post colonial theory tries to answer questions like: “ To what extent is Aleahmad’s anti colonial discourse reflected in his novelette ‘Hives’ Story and what aims is it seeking for?” On which dimension does opposing attitude of Ale ahmad towards western discourse focus, political - social or cultural?” The result of the study indicates that the in - text and out - text implications confirm the post colonial aspect of the novelette ‘Hives’ Story’. Aleahmad believes in this allegorical - symbo lic work that cultural independence is a prerequiste for political - industrial independence after the cope - d’etat of Mordad 28 th . ‘Hives’ Story’, promoting native discourse of “return to tradition besides identical and theological self - discovery” shows Al - A hmad’s attempt for deconstructing the plan that promotes opposition between western and eastern discourse. An attempt is also made to stimulate the public in order to free the nation from the ideology provoked .