سنجش و تحليل مسئوليت‌پذيري اجتماعي روستاييان به حفظ محيط‌ زيست (مطالعة دربارة دهستان هاي شهرستان خواف)

Measurement and Analysis of Environmental Protection as a Social Responsibility among Villagers: Case Study of Kahf County Districts

امروزه توجه به محيط­ زيست در تمامي بخش­ هاي كشور بالاخص محيط­ هاي روستايي اهميت يافته است. به همين دليل حفاظت از محيط به‌عنوان يك مسئوليت اجتماعي همگاني تلقي مي­گردد كه همگان از جمله روستاييان در آن سهيم هستند. زيرا روستاييان به واسطه شيوه زندگي و فعاليت بيشترين ارتباط را با محيط و منابع موجود در آن دارند. بنابراين پژوهش حاضر با هدف تحليل ميزان مسئوليت­ پذيري اجتماعي روستاييان نسبت به پايداري محيط انجام شد. براي اين منظور از روش­ شناسي توصيفي‌ـ‌‌تحليلي با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مطالعه ميداني (پيمايش با ابزار پرسشنامه) استفاده شده است. حجم نمونه پژوهش را 213 خانوار روستايي چهار دهستان شهرستان خواف تشكيل داده ­اند. براي جمع­آوري داده ­ها از روش نمونه­ گيري تصادفي طبقه ­اي با ابزار پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شد كه براساس شاخص‌ها و مؤلفه ­هاي ابعاد پنج‌گانه مسئوليت‌پذيري اجتماعي مستخرج از ادبيات نظري استفاده شد. يافته­ هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه خانوارهاي روستايي نمونه در برخورداري از مؤلفه‌هاي ابعاد زيست­ محيطي، اخلاقي و اجتماعي در وضعيت ضعيف، در مؤلفه­ هاي بعد اقتصادي در وضعيت متوسط و در مؤلفه­ هاي بعد قانوني در وضعيت خوبي قرار دارند. همچنين با استفاده از مدل اولويت­ بندي كوپراس بين روستاهاي مورد مطالعه درخصوص برخورداري از مسئوليت‌پذيري اجتماعي رتبه‌بندي انجام گرفت كه روستاي مزرعه شيخ با بيشترين امتياز در رتبه اول و روستاي برآباد در رتبه دوم قرار دارند. به‌عبارت ديگر، روستاييان ساكن در اين روستاها احساس مسئوليت بيشتري نسبت به محيط‌زيست دارند. لذا مي‌توان گفت در شرايط موجود، حفظ محيط‌زيست به‌عنوان يك دغدغه اجتماعي و اخلاقي و رفتار جمعي در بين روستاييان شكل نگرفته است. چنين وضعيتي مي‌تواند ناشي از ضعف در اجراي دقيق و اصولي قوانين زيست‌محيطي، ضعف در آگاهي‌بخشي‌هاي زيست‌محيطي در محيط‌هاي روستايي باشد كه مستلزم تقويت است.

Nowadays attention to the environment is important in all parts of the country especially in rural areas. Therefore, environmental protection is considered as a public social responsibility that everyone, including the villagers contribute to. Villagers connect to environment and natural resources through their lifestyle and activity. Present study was conducted in spring 1395 with the aim of analyzing the social responsibility of villagers regarding environmental sustainability. For this purpose, descriptive-analytical methodology was used using library resources and field study (survey and questionnaire tool). The statistical population of the study consisted of 213 rural households in four districts of Khaf city. A randomized stratified sampling method was used to collect data using a researcher-made questionnaire, which was based on indicators and components of the five dimensions of social responsibility extracted from theoretical literature. Findings of this study indicate that rural households are poor in environmental, ethical and social dimensions, moderate in economic dimension, and good in legal aspects. Also, using Cooper's prioritization model, villages were ranked based on their level of social responsibility. The village of Mazraeh Sheikh obtained the highest score and the village of Barbad was ranked second. In other words, villagers living in these villages have more responsibility toward environment. Thus it can be said that in existing conditions, preservation of the environment has not formed as a social and moral concern and collective behavior among villagers. Such a situation could be due to the weakness in strict and principled implementation of environmental laws and lack of environmental awareness in rural environments