بررسي شكل و دانه سنجي ذرات ماسه در مناطق داخلي و ساحلي ايران (مطالعه موردي: ريگ مرنجاب- ساحل جاسك)

The granulometry and morphoscopy of sand particles in the internal and coastal areas of Iran: A case studyof Maranjabrigcoast, Jask

ماسه در مطالعه فرسايش آبي و بادي، جايگاه انكار ناپذيري دارد و بررسي كيفي و كمي آن در شناخت فرآيندهاي غالب فرسايشي و كنترل آن نقش بسزايي دارد. در اين تحقيق به بررسي كمي و كيفي ذرات ماسه به روش مقايسه تحليلي بين دو منطقه ساحلي و مناطق داخلي پرداخته شده است. جهت دستيابي به اين هدف، دو محدوده مطالعاتي در جاسك و جنوب غرب ريگ مرنجاب، برگزيده و پژوهش در آن ها آغاز شد. در اين پژوهش، نخست از تصاوير ماهواره اي، نقشه هاي توپوگرافي و اطلاعات كتابخانه اي براي شناسايي و درك فضايي مناطق مورد نظر و آمار روزانه باد در ايستگاه هاي جاسك و كاشان جهت بررسي سرعت و جهت باد غالب و تعيين ارتباط قطر ذرات ماسه با سرعت هاي آستانه به ترتيب براي مناطق جاسك و مرنجاب، استفاده شد. سپس با بازديد ميداني و نمونه برداري از ماسه هاي واقع در مناطق ساحلي و مناطق داخلي ايران، نمونه ها به آزمايشگاه منتقل شده و با استفاده از تكنيك هاي دانه سنجي و شكل سنجي، نمونه ماسه هاي منتخب در دو منطقه مطالعاتي، مورد ارزيابي و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه عليرغم تشابه فراوان در گرانولومتري دانه ها، تفاوت هاي ساختاري زيادي در مورفوسكوپي دانه هاي مناطق داخلي و ساحلي وجود دارد؛ به طوري كه مطالعات شكل سنجي نشان دهنده آن بود كه ذرات ماسه در نمونه هاي ساحلي جاسك، از شفافيت و درخشندگي بالاتري نسبت به نمونه هاي منتخب از منطقه مرنجاب برخوردار است. از طرفي در نمونه ذرات ماسه هاي مرنجاب سوراخ هاي بيشتري ديده مي شود كه اين سوراخ ها در اثر برخورد ذرات ريز ماسه- كه اين برخوردها نيز عمدتا ناشي از باد است- به وجود آمده اند.

Sand has a particular role to play in water and wind erosion.Studying this role qualitatively and quantitativelyis of importancefor recognizing dominant erosion processes and how to control them. The aim of this research is to make a qualitative and quantitative analytical comparison of sand particles function in the internal and coastal regions. In order to reach this goal, Jask study area with the criterion of coastal erosion (as a representative of coastal areas) and the study area in the south west of Maranjab Rig in the sand wind erosion (as a representative of internal regions) were selected for our case study. Satellite images, topographic maps and data library were prepared to identify and understand the research areas. Daily wind statistics in Jask and Kashan Stations were obtained from the Meteorology Organization to review the dominant wind direction and speed as well as to find out the relationship between the diameter of sand particles andthe threshold speed for Jask and Maranjab regions respectively. In the next stage,through afield study and sampling of wind sands in the coastal areas, and to evaluate and analyze the differences and similarities between the two sand areas using techniques of granulometry and morphoscopy, the samples were transferred to the laboratory. The results show that, despite many similarities in seeds’granulometric characteristics, many differences are recognizable in the seeds’morphoscopictraits. The feasibility study indicates that the sand particles in Jask coastal sampleshave the clarity and brightness of the selected samples inMaranjab area.