فراتحليل روانشناختي رابطه فرم و عملكرد در فرآيند طراحي معماري از منظر خلاقيت

زمينه: معماري يكي از حوزه‌‌هاي تأتيرگذار انساني است كه ماهيت آن در هر صورت به طراحي و فرآيند طراحي باز مي‌‌گردد و بنابراين نقش خلاقيت در ايعاد مختلف آن انكارناپذير مي‌‌باشد. طراحي نيز در مفهوم عام آن يك تلاش انگيزشي براي رفع نيازهاي انساني بوده كه در مقياس معماري و به صورت كلان با دو ركن اساسي فرم و عملكرد سر و كار داشته و چگونگي و چرايي رابطه اين اركان بنا به ماهيت معماري از ديرباز مطرح بوده است. لذا توجه به نقش بارز خلاقيت معمارانه در بازشناسي و بازتعريف اين رابطه اساسي، حائز اهميت مي‌‌باشد. هدف: هدف اصلي اين تحقيق، واكاوي چيستي رابطه فرم و عملكرد از يك سو و تبيين مولفه‌‌هاي موثر بر آن از سوي ديگر با بهره‌‌گيري از نگرشي مبتني بر شناخت ابعاد و مراتب وجودي انسان به عنوان كاربر آثار معماري و تعيين نقش خلاقيت در اين رابطه است. روش: تحقيق كيفي حاضر با استفاده از يك روش توصيفي و متعاقباً تحليل محتواي كيفي تحت رويكردي تطبيقي تفسيري به شناسايي متغيرهاي اساسي موجود در نظريات مطرح در باره نسبت فرم و عملكرد معماري پرداخته و با استدلال منطقي و تفكر انتقادي، سعي بر تدقيق و بازتعريف روابط بين آنها داشته است. از آنجايي كه نتايج اين تحقيق با اتكا به فرآيندهاي تحليلي رهيافته به نظريات محققين و نظريه‌‌پردازان پيشين استوار مي‌‌گردد، لذا مي‌‌توان آن را يك فراتحليل كيفي دانست كه عطف به وجوه مورد تمركز پژوهش، داراي ابعاد انسانشناختي است. نتيجه‌‌گيري: با توجه به قرابت محتوايي در مفاهيم طراحي و خلاقيت بويژه در حوزه‌‌هاي هنري از جمله معماري، به نظر مي‌‌رسد كه بتوان در تبيين جامع رابطه فرم و عملكرد از مفهوم خلاقيت بهره گرفته و نهايتا بر اين مبنا، مدل مفهومي و متعاقباً نظريه‌‌اي ارائه نمود كه نسبت به موارد پيشين داراي جامعيت بوده و كاستي‌‌‌‌هاي موجود در آنها را مرتفع سازد. با اين مضمون كه فرم بر مبناي خواهش‌‌هاي متعدد انسان خلق مي‌‌شود و به واسطه تأمين عملكردها و فراعملكردها متناسب با ابعاد مختلف خلاقيت به كار رفته در حصول آن، ارضاء نيازهاي اوليه و ثانويه بشر را در مراتب مختلف ممكن مي‌‌نمايد.