نظريۀ معنا، مطالعۀ تطبيقي پرس و علّامه طباطبايي (ره)

«معنا» از پردامنه‌ترين موضوعات علوم اجتماعي مدرن و پست‌مدرن است. يكي از بديع‌ترين و جامع‌ترين تفسير‌ها دربارۀ معنا را چارلز ساندرز پرس در زمان حيات خود ارائه نموده است. اين مقاله مي‌كوشد به بررسي ويژگي‌هاي نشانه‌شناسي پرس، ازجمله فرايند نشانگي، توليد معنا، كاربرد نشانه‌ها، دلالت و نگاه عملي به نشانه و ساخت معنا بپردازد. از آنجايي كه، نظريۀ نشانه‌شناختي پرس در بعد معرفت‌شناختي و وجودشناختي، بر تحليل تفكّر و ساخت معنا استوار شده است، به نظر وي، جهان و هر آنچه در آن است، از منظر نشانه و معنا شناخته مي‌شود، و برداشت وي از نشانه، در نگرش او به جهان، تعيين‌كننده است. زيربناي نشانه‌اي پرس تمايز پيچيده از مقوله‌هاست. پرس نشانه را در ارتباط با اين سه مقوله تعريف كرده و آن را در فرايندي سه‌گانه به نام دلالت نشانه‌اي قرار مي‌دهد. به نظر پرس، دلالت بر سه ركنِ نشانه، تعبير (تفسير) و شئ تكيه مي‌كند و بر پايۀ سه طرف استوار شده است و نظريه معنايش از فرايند اين سه ركن ايجاد مي‌شود. پرس از جمله منتقدان و فيلسوفان مغرب زمين است كه به نظريۀ معنا اهتمام نشان داده است و اين نظريه را در فرايند نشانه‌شناختي خود مطرح كرده است. در ميان فيلسوفان مسلمان، علامه طباطباييe نيز در اين باب مطالبي ارائه كرده است. در اين مقاله تلاش مي‌شود با طرح نظريۀ معنا از منظر ايشان، امكان مقايسه نظريه معناي پرس با نظريه معناي علامه طباطباييe، فراهم گردد. نظريه معنا نزد علامه در معرفت حضوري و حصولي و در امتداد مباحث اعتباريات ايشان طرح مي‌گردد. در نظر ايشان، نظام اعتباري انساني و معنا قائم به يك نظام طبيعي و حقيقي است؛ كه به حسب باطن و در حقيقت با نظام طبيعي و حقيقي به سر مي‌برد؛ زيرا در نظر وي هر اعتباري ناگزير يك تكيه‌گاه حقيقي دارد و نظام اعتباري انساني تنها در ظرف اجتماع و تمدن موجود مي‌شود.