نظريه محقق اصفهاني (كم‍پاني) درباره معاد جسماني و ابهامات آن

مسئله معاد و كيفيت حيات پس از مرگ، همواره مورد توجه انديشمندان بوده است و متكلمان و حكيمان مسلمان نيز آراي متعددي در اين زمينه ارائه كرده‌اند. عده‌اي معاد را منحصر به روح و نفس آدمي مي‌دانند و گروهي به جسماني‌بودن آن قائل‌اند و اهل تحقيق معاد را جسماني و روحاني مي‌دانند. در موضوع معاد جسماني، دربارۀ اينكه روح با كدام بدن محشور مي‌شود، اختلاف است. محققان از متكلمان، نظريـۀ بازگشت مجدد روح به بدن طبيعي و عنصري را مطرح كرده‌اند و در مقابل، ديدگاه برخي حكيمان بر حشر روح با بدن مثالي است و رأي حكمت متعاليه بر بعث روح با بدن مثاليِ برخاسته از سوي نفس استقرار يافته است. در اين ميان، حكيم آقا‌علي مدرس زنوزي ديدگاهي ابتكاري براساس مباني حكمت متعاليه دارد كه بزرگاني همچون ميرزا محمد‌باقر اصطهباناتي كه پرورش‌يافته حوزۀ درسي ايشان است و نيز شاگرد وي محمدحسين اصفهاني (محقق كمپاني) و ديگراني مانند رفيعي قزويني از وي تبعيت كرده‌اند. زنوزي معاد را بازگشت روح به بدن نمي‌داند، بلكه به باور وي اين بدن است كه به سراغ نفس و روح در عالم آخرت مي‌رود. كمپاني در رساله كوتاهي كه به‌تازگي انتشار يافته به تبيين اين نظريه براساس پنج اصل و مقدمه پرداخته است. در اين نوشتار به‌تفصيل ابتدا به شرح و توضيح ديدگاه خاص ايشان درباره معاد جسماني و سپس به بيان برخي ابهامات آن پرداخته‌ايم.