چالش‌هاي دفاعي امنيتي حوزه درياي خزر از منظر منافع امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران

هدف اصلي تحقيق، شناسايي و احصاء چالش هاي دفاعي امنيتي حوزه درياي خزر از منظر منافع امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران است. متناسب با اين هدف؛ با مطالعات كتابخانه اي و بهره گيري از مصاحبه با افراد نخبه و صاحب نظر در حوزه دفاعي امنيتي درياي خزر، منافع امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران به پنج حوزه فرهنگي اجتماعي، زيست‌محيطي، اقتصادي، سياسي– حقوقي و نظامي تقسيم گرديد.  نوع تحقيق كاربردي– توسعه اي و روش تحقيق، آميخته با رويكرد اكتشافي است. محقق در مرحله اول پس از مطالعات كتابخانه اي و مصاحبه با جامعه خبرگي در حوزه درياي خزر براي دستيابي به ابعاد، مؤلفه ها و زيرمؤلفه ها به روش كيفي، از تكنيك تحليل محتوا استفاده نمود؛ سپس براي رتبه بندي، اهميت و ميزان ارتباط بين ابعاد، مؤلفه ها و زيرمؤلفه ها از روش كمي با نرم افزارهاي Spss,Smartpls استفاده نموده است.  در بُعد فرهنگي اجتماعي، از مؤلفه اي تحت عنوان وجوه افتراق فرهنگي (چالش هاي فرهنگي اجتماعي)، تعداد هشت زيرمؤلفه، در بُعد زيست‌محيطي از مؤلفه آلاينده هاي زيست‌محيطي، تعداد 9 زيرمؤلفه، در بُعد اقتصادي، از مؤلفه عوامل واگرايي اقتصادي، تعداد هفت زيرمؤلفه، در بُعد سياسي حقوقي، از مؤلفه چالش هاي سياسي حقوقي، تعداد شش زيرمؤلفه و در بُعد نظامي، از مؤلفه چالش هاي نظامي، تعداد شش زيرمؤلفه و در مجموع تعداد پنج مؤلفه واگرا (چالش زا) و 36 زيرمؤلفه احصاء گرديد. در بين پنج بُعد ذكر شده بالا بُعد نظامي بالاترين امتياز را به خود اختصاص و تعداد 4 زيرمؤلفه از 6 زيرمؤلفه به‌طور يكسان با ضريب بار عاملي يك، مهم‌ترين چالش هاي نظامي تضعيف كننده منافع امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران در حوزه خزر محسوب مي شوند كه عبارتند از: الف دخالت آمريكا و كشورهاي غربي در ترتيبات دفاعي امنيتي سه كشور ساحلي (قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان) ب معرفي جمهوري اسلامي ايران به عنوان محور شرارت و آشوب در منطقه خزر توسط آمريكا (عمليات رواني بر عليه جمهوري اسلامي ايران) ج در تنگنا نگاه داشتن و محاصره ژئوپليتيك جبهه شمالي جمهوري اسلامي ايران توسط روسيه (رودخانه ولگادن در احاطه كامل روسيه) د نفوذ و استقرار گروه هاي مختلف تروريستي در كشورهاي ساحلي درياي خزر