ذهني بودن جوهريت و عرضيّت در فلسفه صدرايي

در اين مقاله نشان داده مي‌شود در تفكّر صدرايي وجود هم نقش تبيين چگونگي كثرت در افراد يك ماهيت نوعيه را برعهده دارد و هم اينكه براساس نظريه حركت جوهري لازم نيست عرض هاي يك ذات نقش تبيين چگونگي تحقق حركت در يك ماهيت را به عهده گيرند. به عبارت ديگر در فلسفه ملاصدرا قرار دادن ساحت جوهريت در مقابل اعراض براي يك ماهيت به نحو عيني و ابژكتيو نه لازم است و نه ضروري. از سوي ديگر نيز اقتضاء رابطه اتحّادي جوهر و عرض كه از سوي برخي پيروان ملاصدرا ( و در برخي موارد بطور ناخودآگاه از سوي خود ملاصدرا ) مورد تفوّه قرار گرفته است ، ريشه در مباني هستي شناختي وي دارد. و از همين رو مكتب حكمت متعاليه را وادار مي سازد زيادت عيني و خارجي اعراض بر جوهر را نفي كند.اما سؤال پيش روي اين مقاله آنستكه آيا اگر عرضيت به نحو خارجي و عيني زائد بر جوهريت نيست پس آيا حتما بايد قائل شد اعراض به نحو معقول ثاني فلسفي تحقق دارند.اين مقاله نهايتاً مي گويد دوگانه جوهريت و عرضيت براساس مباني ملاصدرا ميتواند ساختارهاي پيشيني ذهن در نظر گرفته شود و تقسيم جوهر و عرض به معناي دقيقا كانتي آن يك تقسيم سوبژكتيو تلقي گردد پس بر اين اساس لازم نيست حتماً عرضيت يا جوهريت را به نحو معقول ثاني فلسفي داراي تحقق و وجود بدانيم بلكه ميتواند امري يكسره ذهني و از ساختارهاي ذهن تلقي شود