وقايع هند يادداشت‌هاي روزانۀ عبداللطيف شوشتري در بمبئي

Waqaye-i Hind: Abd ul Latif Shushtar’s daily notes in Mumbai

تهديد منافع انگلستان در هند در آغاز قرن هجدهم ميلادي توسط رقيباني چون ناپلئون و زمان شاه ابدالي، علاقمندي حكام انگليسي به ايجاد مراوده سياسي با دربار قاجار را سبب شد. اين علاقه منجر به ارسال فرستادگاني از سوي حكام انگليسي هند به دربار فتحعلي شاه گرديد كه متعاقب آن، سفيري به نام حاجي خليل خان قزويني نيز از سوي شاه قاجار به هند ارسال شد. اما حاجي خليل خان در همان آغاز ماموريت، در بندر بمبئي، به قتل‌رسيد و اين ماجرا دستمايۀ نگارش سلسله يادداشت‌هاي روزانۀ عبداللطيف شوشتري، دوست صميمي خليل خان در بمبئي گرديد كه در محدودۀ زماني 20 جولاي 1802 تا 19 جولاي 1804 به رشتۀ تحرير‌در آمد. عبداللطيف ضمن پرداختن به موضوع قتل ايلچي و تبعات آن، اطلاعات وسيعي از وضع فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي بندر بمبئي، مركز حضور و فعاليت تعداد كثيري از تاجران ايراني، در آغاز قرن نوزدهم ميلادي به خواننده منتقل مي‌كند. اين مقاله ضمن ورود به معرفي اين نسخۀ خطي ارزشمند، با شيوۀ تحليلي، توصيفي در صدد واكاوي علل حساسيت مقامات انگليسي هند نسبت به حادثۀ قتل حاجي خليل خان و تمايل آنان به مستور‌ماندن اين حادثه است.

Since British interests in India were threatened by opponents like Napoleon and Zaman Shah Abdali in the begging of the 18th century, British rulers started to establish a political relationship with the Qajar court. Therefore, envoys from British rulers in India were sent to the Court of Fath Ali Shah and consequently the Iranian ambassador, Haji Khalil Khan Qazvini, was sent to India. However, Haji Khalil Khan was murdered in Mumbai at the outset of the mission and this incident motivated the intimate friend of Khalil Khan in Mumbai, Abdul Latif Shushtari to write daily notes and records from 20th July 1802 to 19th July 1804. Abdul Latif investigated the murder of the ambassador and its further consequences, in addition, he provided extensive information on the cultural, social and economic status of Mumbai which was the center of activity for a great number of Iranian businessmen at the begging of the 19th century. This study was an introduction to the manuscript version of this precious work moreover, it was aimed to scrutinize, through an analytical descriptive method, the reasons behind the sensitivity of British officials in India to the murder of Khalil Khan and their tendency to conceal this event.