جايگاه تشيع در قلمرو حكومت مماليك

پيشينۀ تشيع در قلمرو مماليك (648-923ق)، به ويژه در مصر، به صدر اسلام برمي‌گردد. از ديد تاريخ‌نگاران مصري، در قلمرو مماليك، تشيع در قرن‌هاي نخستين، حتي با وجود سياست‌هاي خشن بني‌اميه و بني‌العباس عليه شيعيان فراگير بود. با روي‌كارآمدن خلافت شيعي فاطميان، تشيع هرچه بيشتر رشد كرد. با وجود سخت‌گيري‌هاي جانشينان آنان، يعني ايوبيان، به ويژه صلا‌ح‌الدين، تشيع همچنان، تا اوايل عهد حكومت مماليك، پرطرف‌دار و فعال بود؛ اما با روي‌كارآمدن مماليك و اقداماتشان، در پايان اين سلسله اثر چنداني از تشيع باقي نمانده بود. اين مقاله به دنبال پاسخ اين است كه چرا تشيع در قلمرو مماليك، با وجود سقوط خلافت عباسي به دست مغولان، از رشد و گسترش لازم باز ماند و نتوانست همانند مناطقي چون عراق و ايران گسترش يابد؟ به نظر نفوذ برخي از فقيهان حنبلي و مخالفان سنتي شيعيان در دربار مماليك، جنگ‌هاي طولاني ايلخانان بعضاً متشيع با مماليك، احياي خلافت عباسي در قاهره و... در توقف رشد تشيع تأثيرگذار بوده است. در اين مقاله، به بررسي و تحليل اين عوامل خواهيم پرداخت.