جريان اعتزال ‌گراي اماميه در بغداد از آغاز تا پيش از ظهور شيخ مفيد

اين پژوهش جريان اعتزال‌گراي اماميه در بغداد را از سال‌هاي آغازين شكل‌گيري اين جريان در حدود نيمه سده سوم هجري تا پيش از ظهور شيخ مفيد در اوايل سده چهارم، مي‌كاود. غايت نهايي اين پژوهش، روشن‌ساختن زواياي پنهان بخشي از تاريخ انديشه اماميه و نشان‌دادن تطور كلام اماميه، پيش از شكل‌گيري مدرسه كلامي بغداد با محوريت شيخ مفيد است. در اين پژوهش اين پرسش اساسي كه آيا اماميه بغداد تحت تأثير آرا و عقايد معتزله قرار داشته است، با اين فرضيه دنبال مي‌شود كه انديشه اعتزالي در رويكرد فكري اماميان بغداد مؤثر بوده است. به نظر مي‌رسد برخي از اماميان بغداد در نيمه دوم سده سوم هجري به تعاليم اعتزالي توجه نشان دادند. اما گرايش اعتزالي در ميان توده اماميه بغداد فراگير نبوده است. از اين‌رو با حضور حديث‌گرايان قمي در بغداد، اعتزال‌گرايان امامي آن شهر تا پيش از ظهور شيخ مفيد به حاشيه رفته و منزوي بودند.