بازشناسي تشيع و هويت ايراني در انديشه فرهيختگان ايراني پيش از سقوط خلافت عباسي

فتوحات اعراب موجب تغيير و تحول گسترده‌اي در حيات مادي و معنوي ايرانيان، به‌ويژه دگرگوني در برخي مؤلفه‌هاي سازنده هويت ايراني شد. پيامد اين رويداد ازبين‌رفتن برخي عناصر سازنده هويت همچون سرزمين و دولت، و تغيير برخي عناصر مانند دين، در برابر قابليت‌هاي برتر دين جديد بود. در مواجهه با چنين وضعيتي فرهيختگان ايراني كوشيدند به‌ روش‌هاي مختلف به هويت ايراني در كنار انديشه‌هاي اسلامي تداوم بخشند. ايشان در كنار توجه به تاريخ و فرهنگ ايران و اسلام، انديشه‌هاي شيعي را در آثار خود منعكس كردند و درصدد پيوند زدن ميان هويت ايراني و تشيع برآمدند. اگرچه اين تلاش‌ها به علت استيلاي معنوي دستگاه خلافت عباسي راه به ‌جايي نبرد، وليكن در دراز مدت با ايجاد تغييرات فرهنگي زمينه احياي مجدد ايران بر پايه آموزه‌هاي شيعي را فراهم آورد. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي در پي مطالعه انعكاس انديشه‌هاي شيعه در منابع مختلف تاريخي و ادبي پيش از حملات مغول و بررسي تأثير آن بر گسترش تشيع به‌ عنوان يكي از مؤلفه‌هاي مهم هويت ايراني است.