روايات عاشورايي مقتل شيخ صدوق در ميزان نقد

مقتل الحسين موجود در كتاب الأمالي شيخ صدوق از جمله مقاتل برجاي‌مانده و قديمي شيعي است كه در حدود قرن چهارم نگاشته شده است. برخي روايات موجود در اين كتاب از جمله رواياتي است كه دستاويز كتب غاليانه‌اي شد كه در قرن دهم به بعد رواج پيدا كرد و بر افكار شيعه در سده‌هاي پس از خود تأثير شگرفي گذاشت. شيخ صدوق پنج روايت مفصّل را در پنج مجلس نقل كرده كه البته در قالب يك مقتل جامع نمي‌گنجد. علي‌رغم اينكه گزارش شيخ‌ صدوق بر اساس حديث سامان يافته، اما لحن روايات وي مانند لحن ابن‌اعثم كوفي، لحني است كه در «زبان حال» استفاده مي‌شود. علاوه بر لحن، روايت شيخ ‌صدوق نيز به گزارش ابن‌اعثم شباهت نزديكي دارد، به طوري كه چنين برداشت مي‌شود كه هر دو گزارش برآمده از قصه‌هاي قصه‌خواناني است كه در عراق شهره بوده‌اند كه به‌تدريج به شكل روايت در روايتگري راويان قرار گرفت و در نتيجه به شيخ‌ صدوق رسيد. روايات او درباره امام حسين (ع) و روز عاشورا ضمن اينكه آشفتگي‌هاي متني دارد، بعضاً با وقايع مسلم تاريخي ناسازگار بوده و گاه شأن امام معصوم خدشه‌دار شده است. اين بررسي مي‌كوشد به برخي از اين هجمه‌هاي تحريفي اشاره كند و مطالب تاريخي و روايي آن را بكاود.