رازگشايي ناهمراهي امام سجاد(ع) با مردم مدينه در واقعه حره

امام سجاد(ع)، چهارمين پيشواي شيعيان، بنابر داده‌هاي تاريخي در قيام مردم مدينه عليه دستگاه خلافت يزيد شركت نكرد. دو سال پس از واقعه كربلا بود كه مدنيان در تقابل با يزيد، شورش پرهزينه‌اي به پا كردند كه به حكم وقوع آن در حره واقم، محلي در شرق مدينه، واقعه حره نام گرفت. اين رخداد بزرگ از ديرباز تحليل‌هايي را به خود ديده و اظهارنظرهاي چندي داشته است. از آن جمله، برخي واقعه حره را معلول خشونت يزيديان با خاندان رسول خدا، به ويژه آنچه در روز عاشورا واقع شد، دانسته‌اند و دسته‌اي ديگر با اندكي تقليل، آن واقعه را در آن دخيل دانسته‌اند. اما در هر حال آنچه آدمي را با پرسش جدي مواجه مي‌سازد، عدم مشاركت و ناهمراهي امام سجاد(ع) به عنوان تنها خون‌خواه امام حسين(ع) و شهداي كربلا، در آن شورش يا حركت معترضانه است. به راستي چرا امام با مردم مدينه در حركتي كه مي‌توانست انتقامي عليه حاكميت مستبدانه يزيد و راهي براي تسكين آلام گذشته باشد، شركت نكرد و حتي به تأييد آنان نيز نپرداخت و از آن بالاتر، با رفتاري رازآلود، به درخواست مروان بن حكم كه خود يكي از افراد مورد كينه و تعقيب مدنيان بود، پاسخ گفت و از خانواده‌اش حمايت كرد؟ اين دست كنش‌ها از يك سو اقدام مردم مدينه را دچار بحران مشروعيت مي‌كند و از ديگر سو، وجهه امام را مورد هدف قرار مي‌دهد كه چرا با مردم هم‌نوا نبودند؟ اين مقال با نگاهي به اصل واقعه، با اين فرضيه كه قيام مردم مدينه، تلاشي براي بازيابي موقعيت سياسي از دست رفته بود، به تبيين رفتار امام سجاد(ع) مي‌پردازد. فرضيه اين نوشتار آن است كه مشاركت نجستن آن حضرت در شورش مدنيان، از آن رو بوده كه در آن تلاش ارزشمند و دين‌مدارانه را نيافته بودند تا بتوانند همراهي با آنان را توجيه كنند، نه آنكه از سر آسايش‌خواهي يا ترس از پيامدها و هزينه‌ها كناره گرفته باشند.