مقايسه تطبيقي ديدگاه سروش و شهيد مطهري پيرامون مختصات مفهومي علم ديني

پس از رنسانس و رشد علم تجربي در اروپا، ميان علوم تجربي(روش‌ تجربي) و مدعيات كليسا(روش نقلي)، اختلافات بنياديني شكل گرفت كه در نتيجه آن جامعه اروپايي راي به تعارض ميان علم و دين داد. با گسترش علوم تجربي و دستاوردهاي آن به جوامع اسلامي اين چالش به شكل عميق‌تري شكل گرفت و متفكرين و صاحب‌نظران اين حوزه را درگير نمود. در ايران نيز استاد شهيد مطهري و دكتر عبدالكريم سروش به عنوان دو صاحب‌نظر مهم حوزه معرفت‌شناسي، مواضع متضادي را در رابطه با مختصات مفهومي علم ديني اتخاذ نمودند كه جريان‌هاي فكري پس از خود را متاثر ساخت. در اين پژوهش، با اتكاي بر سه پرسش اصلي، مواضع اين دو متفكر پيرامون ماهيت(تعريف) علم، روش علم و امكان و امتناع تاسيس علم ديني به صورت تطبيقي مورد واكاوي قرار گرفته است. در نتيجه تحليل صورت گرفته، مشخص شد، از آنجايي كه از نظر سروش، علم تجربي داراي حوزه هم‌عرض و مستقلي نسبت به ساير اقسام معرفت است و روش آن نيز روش تجربي با اتكاي بر منطق ابطال‌گرايي است، امكان تاسيس علم ديني وجود ندارد. در نقطه مقابل، از نظر شهيد مطهري، علم تجربي به مثابه يكي از اقسام معرفت داراي ارتباط طولي با ساير اقسام معرفت است. از نظر ايشان، روش علم، روش تجربي مبتني بر منطق قياس بوده و در صورتي كه اين روش را بكارگيرد و برطرف‌كننده نيازهاي فردي و اجتماعي جامعه اسلامي باشد و در نهايت از سوي اسلام هدف‌گذاري شود، علم ديني محسوب شده و حجيت ديني نيز دارد.