مفهوم آموزش و تأثير آن در معماري مسجد–مدرسه‌هاي دوره قاجار

در گذشته هسته مركزي آموزش دانش اسلامي در مساجد بود، چون نخستين مكاني كه در سده‌هاي نخستين اسلامي به منظور آموزش مورد استفاده قرار مي‌گرفت؛ مسجد بود. از همين رو مسجد از ديرباز تاكنون در كنار كاركرد عبادت، مكان گردهم‌آيي مسلمانان و كسب علم بوده است. اين تحقيق به پيدايش مراكز آموزشيمذهبي كه همان مسجدمدرسه‌ها هستند، مي‌پردازد و چون عمدۀ اين مراكز در زمان قاجاريه ساخته شده‌اند، جمعيتّ آماري را مسجد مدرسه‌هاي اين دوره تشكيل داده است. اين مقاله در نظر دارد تا با بررسي مدارس دوره قاجار و ويژگي‌هاي آن به آزمون كيفيتّ آموزش در اين مدارس بپردازد. روش تحقيق مورد استفاده در اين پژوهش تفسيريتاريخي است و تحليل‌هاي مربوط به بناها با روش استدلال منطقي صورت گرفته است. در جمعآوري اطلاعات از اسناد و متون تاريخي، منابع كتابخانه‌اي استفاده شده است. در اين مقاله به منظور بررسي مفهوم آموزش، سه مورد از مسجدمدرسه‌هاي دوره قاجار به روش نمونه‌گيري هدف‌مند انتخاب شده‌اند. نتايج نشان مي‌دهد اولاً مفهوم آموزش و شيوه‌هاي آموزشي در طول دوره قاجار، تغييراتي داشته است. ثانيا اين تغييرات در مفهوم آموزش باعث به ايجاد تنوع فرمي و شكلي و تغييرات در كالبد و معماري مدارس شده است؛ اين نكته در پلان بنا، عملكرد داخلي بنا از جمله تغيير در دستگاه ورودي، حياط مدارس، تعداد و كيفيت حجره‌ها مشهود است.