بازخواني جبر و اختيار در ساحت آموزه هاي عرفاني

«جبر و اختيار» اگرچه ماهيتاً مسئله‌اي كلامي‌‌است اما به دو دليل به ساحت عرفان نيز راه يافت: پيشينه كلامي‌‌عارفان و اقتضاي برخي مباحث عرفاني. راهيابي‌  اين بحث كلامي‌‌در ساحت عرفان اسلامي‌‌موجب شد تا به اقتضاي دقت نظرها و نكته سنجي‌هاي عارفان در مباحث توحيدي و ماجراي ظهورات اسمائي، مباحث جبر و اختيار گستره و عمق فزون‌تري يابد و گره‌گشايي‌هاي فراواني صورت گيرد. اما استناد به برخي متشابهات كلام و عدم توجه نظام‌مند به جامع سخنان عارفان شائبه جبرگرايي عارفان را براي برخي موجب شده است.‌  اين نوشتار با تكيه بر محكمات كلمات عارفان، سه محمل مهم جبرانگاري را كه خاستگاهي صرفاً عرفاني و نه كلامي‌‌دارند، تبيين و به اقتضاي مجال، در مسير پاسخگويي و رفع شبهات و سوء فهم‌ها برآمده و در نهايت، تأييد كننده گونه‌اي اختيار، البته با رويكرد عرفاني است.‌ اين سه محور عبارت است از: سريان فيض الهي در عوالم امكاني؛ تجلي و حكومت اسماء جلاله الهي؛ اعيان ثابته و سر القدر.