دگرساني، كاني سازي، زمين‌ شيمي و مطالعه سيالات درگير در معدن فيروزه، شمال‌ غرب نيشابور

معدن فيروزه در شمال‌‌غرب نيشابور و در شرق كمربند ماگمايي قوچان سبزوار قرار دارد و از نظر ساختاري جزو بخش غربي زون بينالود است. زمين‌شناسي اين منطقه متشكل از گدازه و پيروكلاستيك ‌هايي با سن پالئوسن ائوسن است كه توده ‌هاي نفوذي نيمه‌عميق با سن ائوسن مياني در آنها نفوذ كرده اند. مهم‌ترين دگرساني‌هايي كه واحدهاي آتشفشاني و نفوذي منطقه را تحت تأثير قرار داده شامل سيليسي، آرژيليك و كربناتي است. كاني سازي در سطح و تونل‌‌ها در درز و شكستگي‌‌ها اغلب به شكل‌هاي افشان، استوك ‌ورك، رگه ‌رگه‌چه و برش گرمابي ديده مي ‌شود. كاني‌هاي اوليه شامل اسپكيولاريت، مگنتيت، پيريت، كالكوپيريت و بورنيت و كاني‌هاي ثانويه شامل هماتيت، آلونيت، كووليت، فيروزه و ليمونيت هستند. اكتشافات ژئوشيميايي، ناهنجاري‌هاي عناصر مس (تا ppm 1074)، طلا (تا ppb 699)، آهن (تا 30 درصد)، سريم (تا ppm 464)، لانتانيم (تا ppm 227)، اورانيوم (تا ppm 243) و كبالت (تا بيش از ppm 10000) را نشان مي‌دهد. بر مبناي بررسي‌هاي سيالات درگير، دماي تشكيل كانسار بين 147 تا 278 درجه سانتي‌گراد با ميانگين 203 درجه سانتي‌گراد بوده و از محلولي شامل نمك‌هاي KCl، CaCl2، MgCl2 و NaCl با درجه شوري بين 5.56 تا 17.08 درصد وزني معادل نمك طعام به‌وجود آمده است. فرايند اختلاط بين محلول ماگمايي گرم و شور با محلول سرد و كم‌شور جوي و نيز فرايند جوشش توانسته است باعث ته‌نشيني عناصر شود. اين كانسار منشأ ماگمايي گرمابي دارد و مرتبط با فعاليت‌هاي ماگماتيكي ترشيري وابسته به زون فرورانش ورقه اقيانوسي نئوتتيس سبزوار به زير صفحه توران است. بررسي‌هاي زمين‌شناسي، دگرساني، كاني‌سازي، ژئوشيمي، ژئوفيزيكي و سيالات درگير در معدن فيروزه نيشابور نشان‌دهنده حضور كاني ‌سازي بزرگي از نوع اكسيد آهن مس طلا اورانيوم عناصر نادر خاكي سبك مشابه با بخش هماتيت‌ غالب كانسار IOCG المپيك دم است.