بررسي ترانزيت در بخش حمل‌ونقل ريلي كشور با استفاده از مدل جاذبه

بخش حمل‌ونقل ريلي به‌عنوان يكي از شيوه‌هاي حمل‌ونقل انبوه در كنار امتيازات ارزنده‌اي مانند صرفه‌جويي‌هاي اقتصادي در مصرف سوخت، كاهش آلودگي هوا و نزديك شدن به استانداردهاي محيطي اهميت اين بخش از حمل‌ونقل را فزوني داده و تداوم و توسعه بخش حمل‌ونقل ريلي را در كشور به دنبال داشته است و بهره‌برداري درست و به‌موقع از اين بخش و همچنين انجام سرمايه‌گذاري لازم مي‌تواند در موقعيت ترانزيتي بخش حمل‌ونقل ريلي كشور مؤثر باشد. هدف اصلي اين مقاله به‌كارگيري تكنيك­هاي اقتصادسنجي پنل ديتا در بررسي تقاضاي ترانزيت در بخش حمل­ونقل ريلي ايران و تخمين تابع تقاضا با استفاده از مدل جاذبه مي‌باشد. در مدل برآورد شده، پنج متغير: 1 ميزان كالاي ترانزيت حمل شده در بخش حمل­ونقل ريلي كشور، 2 نرخ تعرفه ترانزيت در بخش حمل­ونقل ريلي،3زمان حمل كالاي ترانزيتي در بخش حمل­ونقل ريلي، 4 توليد ناخالص داخلي كشورهاي روسيه، هند، تركيه، قزاقستان و تركمنستان و ازبكستان، 5  فاصله­ي جغرافيايي بين كشورهاي روسيه، هند، تركيه، قزاقستان و تركمنستان و ازبكستان و ايران در نظر گرفته‌شده است. همچنين در اين مقاله چگونگي آثار شوكهاي متغيرهاي ميزان كالاي ترانزيت حمل­شده در بخش حمل­ونقل ريلي، نرخ تعرفه، زمان حمل، GDP كشورهاي مورد بررسي و فاصله جغرافيايي ميان اين كشورها در طول زمان بررسي شده است. نتايج حاصل از تخمين نشان مي‌دهد كه متغير نرخ تعرفه ازلحاظ آماري معنادار و ضريب آن 27/0مي‌باشد. همچنين متغير زمان نيز با ضريب 27/1 معنادار شده است. هردوي اين متغيرها نتايج طبق انتظار داشته و بيان مي‌كنند با افزايش يك درصد در نرخ تعرفه و زمان حمل، ميزان تقاضاي ترانزيت در بخش حمل‌ونقل ريلي كشور 27/0 و 27/1 درصد كاهش مي­يابد. رابطه­ي مستقيم و معناداري با ضريب 24/0 بين توليد ناخالص داخلي كشورهاي روسيه، هند، تركيه، قزاقستان و تركمنستان و ازبكستان و تقاضاي ترانزيت در بخش حمل­ونقل ريلي كشور وجود دارد. همچنين نتايج متغير فاصله جغرافيايي بيان مي‌كند كه رابطه منفي و معناداري با ضريب 73/15 بين فاصله جغرافيايي كشورهاي موردبررسي و تقاضاي ترانزيت در  بخش حمل­ونقل ريلي كشور وجود دارد.