مقايسه «هرمنوتيك قرآني» اسما بارلاس با نظريه تفسيري علامه طباطبايي؛ با تأكيد بر مسئله جنسيت

اسما بارلاس نويسنده كتاب زنان باورمند در اسلام: خوانش‌زدايي تفسيرهاي پدرسالارانه از اسلام (2002م) يكي از شخصيت‌هاي مهم بازانديشي‌ مسائل اسلام و جنسيت با تكيه بر ارائه تفسيرهاي متفاوت از اين مسائل در قرآن است. او براي صورت دادن اين بازتفسير، خود را ناگزير به نقد روش‌شناسي تفسير سنتي و نيز پردازش معيارهاي تفسيري متفاوتي ديده است. اين نويسنده آنچه را كه به عنوان يك چارچوب روش‌شناختي براي خوانش قرآن پردازش كرده، «هرمنوتيك قرآني» نام نهاده و مدعي است مؤلفه‌ها و معيارهاي آن را از خود قرآن استخراج كرده است؛ اما ازآنجاكه او «هرمنوتيك قرآني» خود را «تفسير انتقادي» و در برابر «تفسير سنتي» كه از نگاه او «محافظه‌كارانه» است، تعريف كرده و تفسير سنتي را گاه به‌تلويح و گاه به‌تصريح فاقد ويژگي‌هاي «قرآني ـ انتقادي بودن» معرفي مي‌كند، اين نوشتار در تلاش است مقايسه‌اي ميان «هرمنوتيك قرآني» بارلاس و نظريه تفسيري علامه طباطبايي كه از شخصيت‌هاي اصلي تفسير قرآن به قرآن است، صورت دهد. علامه طباطبايي از معدود شخصيت‌هايي است كه روش تفسير قرآن به قرآن را به‌تمامي به كار گرفته است. او به «خودبسندگي» قرآن در تفسير قائل است و اين نظريه و روش تفسيري را منتج از ساختار كلي متقن و عقلايي قرآن مي‌داند و اينكه آيات قرآن انسجامي كامل و پيوسته دارد و از هر اختلاف و تناقضي مبراست. او فهم دقيق قرآن را مستلزم رويكردي كل‌نگر و جامع مي‌داند تا در پرتو اين جامع‌نگري از برداشت‌هاي جزئي، پراكنده و ناصحيح پرهيز شود؛ با وجود اشتراك در مؤلفه‌هاي نظريه تفسيري مشترك هردو انديشمند، وجود پيش‌فهم‌ها و پيش‌فرض‌هاي مختلف، ايشان را به برداشت‌هاي متفاوتي در مسئله جنسيت در قرآن سوق مي‌دهد.