تمايز ميان نور و نار در قرآن و عرفان اسلامي و تأثير آن بر مفهوم و كاربرد رنگ در نگارگري اسلامي - ايراني

Differentiation between Light and Fire in Quran and Islamic Mysticism and Its Influence on Islamic Painting

رويكرد شگرف حكما و عرفاي مسلمان به نور و رنگ، معاني لطيف و مفاهيم ظريفي از اين عناصر هنري ارائه نمود كه در آثار شگفت و متعالي هنرمندان ايراني ـ اسلامي به كمال ظهور يافت. در اين ميان تأكيد قرآن بر تمايز ميان نور و نار و نيز بازتاب كامل اين معنا در ذوق و عقل و تخيل‌ حكما و عرفاي مسلمان، دست‌مايه‌اي عميق در دست هنرمندان مسلمان نهاد كه در آثار خود معاني لطيف، روحاني و آسماني را با رنگ‌هاي شفاف، براق، نرم و مواج (با توجه به سبكي و رواني آن‌ها و مهم‌تر فقدان بُعد در نور) و مفاهيم غير لطيف را با رنگ‌هايي غليظ و شديد به تصوير كشند. اين مقاله با روش تحليلي ـ تفسيري‌ ابتدا به بررسي تمايز ميان نور و نار در قرآن ‌‌و سپس در آراي حكما و عرفايي چون شيخ اشراق و علاء‌الدوله سمناني (با تأكيد بر رساله نوريه او) پرداخته و آن‌گاه بازتاب اين معنا را در برخي از مهم‌ترين نگاره‌هاي تاريخ نگارگري اسلامي (به‌ويژه شعله فروزان اطراف سر معصومين عليهم‌السلام)‌ و نيز نگاره‌هايي كه آتش در آن‌ها حضور دارد، مورد توجه قرار مي‌دهد. فرض بر اين است كه بنا به نوع كاركرد آتش، رنگ‌ها جلوه نوري و ناري يافته‌اند.

Islamic painting is clearly influenced by the fundamental principles of Islamic thought. Not only this affects the meaning and content but also affects the form and structure of painting influenced the principles of Islamic thought. For example, the Quran as the main reference of Islamic thought expresses Islamic thought about color. We know that the color is the emission of the light but there is a difference between light and fire in Quran, therefor some colors represent light while others represent fire In this article, by citing Quranic verses, the works of Sheikhe Ishraq and Ala-Aldole Semnani, we have tried to prove that Muslim artists used lightful colors to express the spiritual meaning and fiery colors for satanic meanings. For example the dense red is used in the images of the devils but in the images of prophets the bright and soft ones are used