انتخاب بهترين گونه پيكان ماسه اي براي تثبيت ماسه با استفاده از رويكرد تركيبي نوين AHP-TOPSIS (مطالعه موردي: ريگ نجارآباد)

Selection of the best sand arrow species for quicksand stabilization using the composite method of AHP-TOPSIS: A case study of Njar Abad Erg

فرسايش بادي و به تبع آن تخريب اراضي و هجوم ماسه هاي روان به زيرساخت ها، مناطق مسكوني، راه هاي ارتباطي و تاسيسات كشاورزي و صنعتي به عنوان يكي از مهم ترين مسائل محيطي در بعضي از بخش هاي ايران و بخصوص در شمال شرق روستاي طرود است، از اين رو ارائه راهكارهاي مديريتي براي تثبيت ماسه هاي روان ضروري مي باشد. در اين پژوهش به ارائه مدل تركيبي نوين AHP-TOPSIS براي انتخاب بهترين گونه گياهي پيكان ماسه اي در ريگ نجار آباد پرداخته شده است. حقيق حاضر از نوع توصيفي-تحليلي مبتني بر روش هاي ميداني و كتابخانه اي است. بدين صورت كه پس از مشخص كردن منطقه مورد مطالعه با استفاده از تصاوير ماهواره اي و عكس هاي هوايي، به بازديد از منطقه پرداخته شد و با استفاده از ترانسكت، پيكان هاي ماسه اي مشخص و پارامترهاي مورد نياز در آنها اندازه گيري شد، درگام بعد اقدام به انتخاب بهترين گونه با روش تركيبي گرديد كه شامل طراحي ساختارسلسله مراتبي از موضوع، تهيه پرسشنامه و قرار دادن آنها در اختيار خبرگان براي بدست آوردن ارزش معيارها و نهايتا رتبه بندي گونه ها با استفاده از روش TOPSIS است. نتايج بيانگر اين است كه روش تركيبي كارايي بالاتري از روش TOPSIS دارد. نتايج نشان مي دهد كه پيكان ماسه اي گونه قيچ با كسب بالاترين امتياز (1) بيشترين كارايي و بهره وري را در تثبيت ماسه هاي روان دارد و گونه هاي اشنان، گل گزي و خارشتر به ترتيب با (0/187، 0/080، 0/028) در رتبه هاي بعدي قرار دارند. نتايج حاصل از اين پژوهش در رويكرد مديريت مناطق بياباني و همچنين در پروژه هاي تثبيت ماسه هاي روان مفيد خواهد بود.

Wind erosion and influx of quicksand into infrastructures, settlements, communication ways and industrial and agricultural installations is considered as one of the most important environmental issues in some parts of Iran, especially in the northeastern part of Toroud. Therefore, proposing a management approach for quicksand stabilization is necessary. In this research, a composite method of AHP-TOPSIS is proposed to select the best sand arrow species for quicksand stabilization. The research is of a descriptive-analytical type. The studied area was investigated by the satellite images of Google Earth, and its limitations were determined. Then, descriptive and analytical methods were used to study sand arrows. In addition, the morphometrical characteristics of the selected sand arrows were measured during the fieldwork. In the next step, the best species was detected using the AHP-TOPSIS method, a hierarchical structure was designed, a questionnaire was prepared, and finally the species were ranked. The results indicated that a composite method is more effective that the TOPSIS method. The results also showed that Zygophyllum eurypterum with the weight of 1 has the best effect on the stabilization of quicksand. Seidlitzia florida, Reaumuria turkestanica and Alhagi ManniferaNebkas with weights of 0/187, 0/080, and 0/028 were less important. The findings of this research will be fruitful in the systemic management of deserts as well as quicksand stabilization projects.