بررسي شرايط فرسايش و رسوب رودخانه كرخه در پايين دست سد مخزني

Evaluating of Erosion and Sedimentation of Karkheh River at Downstream of Reservoir Dam

رودخانه كرخه، سومين رود بزرگ ايران، به دليل شرايط زيست محيطي و استراتژيكي كه به سبب اجراي پروژه هاي بزرگ آبي، كشاورزي، تأمين آب شهرها و واحدهاي صنعتي دارد از اهميت فراواني برخوردار است. از آنجا كه تغييرات مرفولوژيك احتمالي ناشي از فرآيند فرسايش و رسوب رودخانه پس از احداث و آبگيري سد مخزني مي‌تواند روي بسياري از تاسيسات آبي نظير دهانه‌هاي آبگير، كانال‌هاي آبياري و ايستگاه‌هاي پمپاژ در پايين دست سد تاثير داشته باشد به همين منظور در تحقيق حاضر در بازه اي از اين رودخانه در حدفاصل ايستگاه هاي آبسنجي پاي پل و عبدالخان فرايند فرسايش و رسوب و برخي از ويژگي هاي آن نظير تغييرات خط القعر، شكل هندسي مقطع عرضي و باركل رسوب رودخانه مورد بررسي و با استفاده مدل HEC-RAS شبيه سازي شد. دوره شبيه سازي در اين پژوهش 12 سال بين سال هاي 1380 تا 1392 و بعد از احداث سد در نظر گرفته شده است. نتايج نشان مي دهد كه در نزديكي سد مخزني كرخه يعني بالادست بازه مورد مطالعه شرايط فرسايشي رودخانه بيشتر بوده ولي در نواحي مياني و پايين دست بازه فرسايش كمتري مشاهده مي شود. از طرفي در شبيه سازي توابع انتقال رسوب آكرز-وايت، لارسن و انگلوند-هانسن نتايج مطلوب تري در مورد تغييرات فرسايشي و رسوبي رودخانه ارائه داده اند. همچنين در بررسي هاي مرفولوژيكي رودخانه كرخه مشخص شد كه احداث سد مخزني نتوانسته است از جابه جايي محور مركزي رودخانه كرخه جلوگيري نمايد. نتايج اين پژوهش مي تواند مرجع مناسبي در خصوص شرايط رودخانه كرخه و اثرات احداث سد مخزني بر وضعيت آن براي پروژه هاي مختلف مهندسي رودخانه، آبگيري و انتقال آب باشد.

Karkheh River, the third largest river of Iran, is of high importance due to strategic environmental conditions caused by major water and agricultural projects, industrial and urban water supply. Since the probable morphological changes caused by the process of erosion and sedimentation of the river after dam construction and flooding can affect many water utilities such as a ponds, irrigation channels and pumps downstream of the dam, therefore for this purpose in the present study in a specific range of this river between hydrometric stations at the Paye-Pol and Abdolkhan, the process of erosion and sedimentation and some of its features such as changes in geodetic, cross-section shape of river and total sediment load were all examined and simulated using HEC-RAS model. The simulation period of this research was considered 12 years between 2001 to 2013 and after dam construction. The results show that near Karkheh Reservoir Dam, which is upstream studying area the erosion condition of the river is higher but in the middle and lower areas of the river, less erosion can be seen. Furthermore, in the simulation of sediment transport functions Ackres-White, Larsen and Englund-Hansen have offered better results regarding erosion and sedimentation changes of river. Also morphological studies of Karkheh River showed that construction of Reservoir Dam has failed to prevent the displacement of the central axis of Karkheh River. The results of this survey can be a good reference for the condition of Karkheh River and the effects of constructing Reservoir Dam on its condition for various engineering projects, dewatering and water transport.