كليدواژه :
نخود , ژنوتيپ , كشت پاييزه , عملكرد دانه , مقاومت به سرما
چكيده فارسي :
كشت پاييزه نخود در مقايسه با كشت بهاره آن، عملكرد بيشتري توليد مي كند. يكي از عوامل بازدارنده كشت پاييزه نخود در مناطق سردسير، صدمات ناشي از سرما و يخبندان است. به منظور بررسي مقاومت به سرما و معرفي رقم يا ارقام مقاوم به سرما براي كشت پاييزه در مناطق سردسير غرب كشور، ده رقم و ژنوتيپ پيشرفته نخود طي دوسال زراعي (84-1382) در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه مورد ارزيابي قرار گرفت. تحمل به سرما در ژنوتيپ هاي مورد مطالعه از طريق شمارش تعداد بوته هاي سالم و از بين رفته پس از گذراندن سرماي زمستانه ارزيابي گرديد. پايين ترين دماي مطلق طي فصل رشد در سال هاي 1383 و 1384 به ترتيب 15- و -22.5 درجه سانتي گراد با پوشش برف و -10 و -7.5 درجه سانتي گراد بدون پوشش برف بود. نتايج تجزيه واريانس مركب صفات نشان داد كه بين ژنوتيپ ها از نظر تعداد روز از كاشت تا 50 درصد گلدهي و 50 درصد رسيدگي، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و تعداد شاخه هاي اوليه، اختلاف آماري معني داري وجود داشت. ژنوتيپ هاي مقاوم (%91-95) مقاومت به سرما، فقط 10 درصد و ژنوتيپ هاي متحمل (90-71% مقاومت به سرما)، 70 درصد فراواني مطلق مقاومت به سرماي زمستانه را به خود اختصاص دادند. ژنوتيپ FLIP 00-78C با درصد مقاومت به سرماي 91 درصد به عنوان ژنوتيپ مقاوم، بيشترين عملكرد دانه (1507 كيلوگرم در هكتار) را توليد كرد. بين عملكرد دانه و درصد مقاومت به سرما همبستگي مثبت و معني دار (r=0.655) وجود داشت و ژنوتيپ هاي خيلي مقاوم يا مقاوم به سرما، عملكرد بيشتري از ميـانگين كـل تـوليد كـردند. در ايـن بررسـي ژنـوتيـپ هـاي FLIP 00-75C, FLIP 00-78C و FLIP96-90C با دارا بودن درجه تحمل به سرماي 3 و كمتر از 3، درصد مقاومت به سرماي بيشتر از 83 درصد و عملكرد بذر بيشتر از 1190 كيلوگرم در هكتار، به عنوان ژنوتيپ هاي برتر شناخته شدند.
چكيده لاتين :
Autumn sown chickpea compared to spring sown crop, produces more seed yield. One of the constraints in autumn sowing at the cold regions, is cold injury. To investigate cold resistance and find cold tolerant genotypes for autumn sowing in cold areas of Iran, ten advanced genotypes of chickpea were evaluated in a Randomized Complete Block Design with three replications in Maragheh Agricultural Research Station, during 2003-05 cropping seasons. Cold hardiness among the chickpea genotypes were measured by examining the alive and dead seedlings after being exposed to natural winter and spring cold weather and expressed in percentage. The absolute minimum temperature during 2003-04 and 2004-05 years were –15 and –22.5 °C with snow cover and –10 and –7.5 °C without snow cover, respectively. Combined analysis of variance showed that there were significant differences among genotypes for 100 seeds weight, plant height, days to 50% flowering, days to 50% maturity, number of pods per plant and primary shoots. Resistant chickpea genotypes (91-95% winter hardiness) comprised only 10% frequency percentage and tolerant genotypes (71-90% winter hardiness) 70 percent. Ggenotype FLIP 00-78C (with 91% cold hardiness as resistant genotype) was produced the highest seed yield(1507 Kgha-1). Seed yield had a significant and positive correlation (r = 0.655**) with cold hardiness percentage, and highly resistant or resistant genotypes produced seed yield more than total mean. On the whole, three genotypes FLIP 00-78C, FLIP 00-75C and FLIP 96-90C with cold tolerance rate 3 and less than 3, cold hardiness percentage more than 83% and seed yield more than 1190 Kgha-1, were identified as superior genotypes.
