ارائه شاخص فرسايندگي باران بر اساس اندازه-گيري‌هاي صحرايي هدررفت خاك در كرت-هاي كوچك در منطقه‌ي نيمه‌خشك

Developing rainfall erosivity index based on field soil loss measurements at the small plots in a semi-arid region

فرسايندگي باران بيانگر توان قطرات باران در فرسايش خاك است كه انتظار مي­رود تغييرات آن مطابق با تغييرات ويژگي­هاي باران به ويژه شدت و مدت بارندگي تغيير كند. اين پژوهش به منظور بررسي اثرات شدت و مدت بارندگي در فرسايندگي باران در منطقه­ اي نيمه ­خشك در شمال غرب زنجان، ايران انجام شد. هدررفت خاك در 48 كرت به اندازه 60 سانتي­متر ×80 سانتي‌متر تحت باران­ هاي شبيه ­سازي شده با هشت شدت و شش تداوم بارندگي در پنج تكرار در دامنه ­اي شيب­دار (8 درصد) اندازه ­گيري شد. بر اساس نتايج از 240 رخداد بارندگي، 180 رخداد منجر به هدررفت خاك در كرت­ها شدند. شدت 15 ميلي­متر بر ساعت به عنوان آستانه وقوع فرسايش خاك در كرت­ها بود. انرژي كل باران (E) به دست آمده بر اساس مجموع انرژي تمام قطرات باران هم­بستگي بهتري با ميزان هدررفت خاك در كرت­ ها داشت (92/0=r). هدررفت خاك همبستگي بالايي با شاخص به دست آمده از حاصل‌ضرب حداكثر شدت 5/7 دقيقه­ اي باران (I7.5) و انرژي باران (E)، EI7.5 داشت. حدود 96 درصد هدررفت خاك در كرت­ها با شاخص EI7.5 تبيين شد. نتايج نشان داد كه شاخص EI7.5 در مقايسه با EI30 هدررفت خاك را در كرت­هاي كوچك شبيه آنچه كه معمولاً در فرسايش سطحي رخ مي­دهد، بهتر پيش­ بيني مي‌نمايد.

Rainfall erosivity is defined as the power of raindrops to erosion, which can be expected to change in correspondence to changes in rain characteristics, particularly intensity and duration. This study was conducted to assess the effects of intensity and duration on rainfall erosivity in a semi-arid region in north west of Zanjan, Iran. Soil loss was measured at forty eight plots (60 cm Í 80 cm) under the simulated rainfalls with eight rainfall intensities and six durations at five replications in a sloped land (8%). Based on the results, out of 240 rainfall events, only 180 events caused soil loss at the plots. Rainfall intensity of 15 mm h-1 was threshold intensity of the rainfalls from view point of soil erosion at the plots. Total rainfall energy of rainfall (E) obtained based on the sum of energies of all raindrops had a better correlation with the amount of soil loss at the plots (r= 0.92). Soil loss strongly correlated with an index obtained from the multiplication of maximum-7.5 minute intensity (I7.5) and rainfall energy (E), EI7.5. About 96 percentage of soil loss at the plots could be explained by EI7.5. The results indicated that, EI7.5 as compared to the EI30 can properly predict soil loss at the small plots similar to what usually happens in the surface erosion.