تحليل حسِ چشايي در آثار مولوي

Analysis of Sense of Taste in Mowlaviˊs Works

حس چشايي يكي از پركاربردترين حواسي است كه در آثار مولوي براي نماياندن تمامي ساحت­هاي مادي و روحاني استفاده شده و واژه ­هاي ديگري از خانوادۀ آن در بازتاب اين معاني به شاعر ياري رسانده است. نوعِ زندگي صوفيه و توجه بيش از حد آنها به تقليل طعام، جوع، روزه، اجتناب از كسب و بها دادن به نظريۀ توكل، سبب توجه مولوي به حسّ چشايي شده است. در اين پژوهش، افزون بر تحليل حسّ چشايي، مواردِ درآميزي اين حس با حواسّ ديگر (بصر و سمع) بررسي مي­شود. خاستگاه حسّاميزي به يكي از اصول اساسي تفكر اشاعره- تصرف خداوند و نفي عليّت- بازمي­گردد و در زبان مولوي صبغۀ ممتازي دارد. اين ايماژ شاعرانه در مثنوي و ديوان شمس بازتاب تلقي ويژه و هنري مولوي از حواس ظاهر و باطن است كه البته با جهان­بيني غيب ­ دار او ارتباط دارد. مولوي براي هر چيزي كه در عالم هست، متناظري غيبي پيش روي مي­گذارد؛ از اين­رو، در برابر حواسِّ ظاهري، شكلِ راستيني از حواس باطني و غيبي وجود دارد. حواس ظاهر و باطن چونان محورهاي نظام فكري مولوي در آثار وي با شيوه ­هاي گونه­ گون و چشم ­اندازهاي متمايز مطرح مي­شوند. از نظرگاهِ مولوي، ادراكات نفساني (شنيدن، ديدن، چشيدن و جز آن) در مرحله ­اي از معرفت نفس، امتزاج حاصل و يكسان عمل مي­كنند و به نوعي «وحدت قوا» مي­رسند.

Sense of taste is the most commonly used one, in Mowlavi’s works, to represent all aspects of spiritual and materialistic realms; other words from similar group have also helped the poet to reflect these concepts. Sufis’ life style and their paying too much attention to having little food, hunger, fasting, avoiding business, and valuing the theory of trust caused Mowlavi to pay attention to sense of taste. The origin of sense integration goes back to one of the basic principles of poets ; that is, the d enial of causality and God's seizing and this has a distinctive nature in Mowlaviˊs language. This poetic image in Mathnavi and Divan-e Shams reflects his unique and artistic attitude toward inner and outside senses which is related to his unseen-oriented worldview. In this study this relation is to be studied. In this study, besides analyzing sense of taste, cases of merging this sense with other senses (hearing, sight) will be discussed