بررسي ارتباط فرآيندهاي فرسايش‌‌باراني با درصد شيب و محتواي رطوبتي پيشين در خاك‌‌هاي منطقه نيمه‌‌خشك

فرسايش باراني نقشي مهم در تخريب خاك سطحي به ويژه در مناطق خشك و نيمه‌‌خشك ايفاء مي‌‌كند. فرسايش ناشي از قطرات باران عامل عمده تخريب خاك مانند تراكم و مقاومت خاك و هدررفت خاك سطحي است. اين پژوهش به‌منظور ارزيابي اثرات فرسايش باراني بر هدررفت پاشماني خاك، تراكم خاك و مقاومت سطح خاك تحت تأثير درجه شيب و محتواي رطوبت پيشين در خاك‌‌هاي مختلف انجام شد. در اين راستا شش نوع بافت خاك (رس، سيلت، لوم رسي، لوم سيلتي، لوم شني و شن) در معرض باراني با شدت 40 ميلي‌‌متر بر ساعت به مدت 15 دقيقه در چهار درجه شيب (صفر، 10، 20 و 30 درصد) و چهار سطح محتواي رطوبت پيشين (هواخشك، يك‌‌چهارم اشباع، نيمه‌‌اشباع و اشباع) قرار گرفت. مجموعاً تعداد 288 جعبه خاك به ابعاد 35 سانتي‌‌متر × 25 سانتي‌متر با آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه تفاوت معني‌‌داري (P 0.01) بين خاك‌‌ها از نظر مقدار فرسايش پاشمان، تراكم خاك و مقاومت سطح وجود داشت. در ميان شش بافت خاك‌‌ مورد پژوهش، خاك با بافت سيلت بالاترين ميانگين فرسايش پاشمان (1574.93 گرم بر متر مربع بر ساعت)، تراكم خاك (17.43 درصد) و نسبت مقاومت خاك (10.53 بدون بعد) را داشت و خاك با بافت شن كم‌‌ترين ميانگين فرسايش پاشمان (437.37 گرم بر متر مربع بر ساعت)، تراكم خاك (0.25 درصد) و نسبت مقاومت خاك (2.66 بدون بعد) را نشان داد. همچنين همبستگي معني‌‌داري بين فرسايش پاشمان، تراكم خاك و نسبت مقاومت خاك با برخي ويژگي‌‌هاي خاك شامل درصد شن، درصد سيلت، ميانگين هندسي قطر ذرات، چگالي ظاهري، هدايت هيدروليكي اشباع و كربنات كلسيم معادل مشاهده شد. نتايج اين پژوهش مي‌‌تواند در مديريت منابع آب و خاك به ويژه در اراضي شيب‌‌دار با خاك‌‌هاي حساس به فرسايش ناشي از قطرات باران استفاده شود.