تحليل فضايي فقر شهري در كلان‌شهر تهران

Spatial Analysis of Urban Poverty in Tehran Metropolis

ين پژوهش، با هدف شناسايي و تحليل فضايي پهنه‌هاي فقر شهري و با روش كمّي و پيمايشي و مبتني بر تحليل ثانويه در كلان‌شهر تهران (مناطق 22گانه) انجام شده است. در اين تحقيق ابتدا با استفاده از اطلاعات بلوكهاي آماري كلان‌شهر تهران، برمبناي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390، شاخص‌هاي موردنظر (43 شاخص) انتخاب شدند و در قالب چهار عامل اصلي مسكن، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي- آموزشي توسط روش AHP، طبقه‌بندي و تحليل شدند و براي درك بهتر پديده و رتبه‌بندي مناطق، از روش ويكور فازي استفاده گرديد. همچنين براي بررسي وضعيت پراكنش فضايي فقر شهري، از روش تحليل خودهمبستگي فضايي موران استفاده شد. نتايج تحقيق نشان دادند كه براساس تحيل آماره موران، الگوي فقر در كلان‌شهر تهران به‌صورت خوشه‌اي مي‌باشد. همچنين چهار عامل استخراج‌شده، به ترتيب عبارتند از: 1- فقر مسكن (7/28 درصد) 2- فقر اقتصادي (4/18 درصد) 3- فقر اجتماعي (1/14 درصد) 4- عامل فقر آموزشي- فرهنگي (5/11 درصد) و در مجموع، اين عوامل، 7/72 درصد از پراكندگي كل واريانس را تبيين مي‌كنند. نتايج تحقيق نشان دادند كه در تمام عوامل فقر مسكن، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و آموزشي، مناطق17، 19، 18 و 16، بالاترين رتبه‌ها را داشته‌اند و پيشنهاد ميگردد در اولويت اقدامات توسعه، فقرزدايي و توانمندسازي، قرار داده شوند. همچنين نتايج تحليل مدل ويكور فازي نشان دادند كه از 6001 بلوك كلان‌شهر تهران، 2312 بلوك خيلي فقير (5/38 درصد)، 2049 بلوك فقير (1/34 درصد)، 1068 بلوك داراي شرايط متوسط (8/17 درصد)، 458 بلوك مرفه (6/7 درصد) و تنها 114 بلوك (9/1 درصد) در سطح خيلي مرفه قرار داشته‌اند.

Urban poverty is one of the main concerns of the 21st century and fighting against it is at the top of the millennium development goals. This paper has been done aiming to identify and analyze spatially areas of urban poverty. It has been done with quantitative method and survey based on secondary analysis in Tehran Metropolis in a way that calculated items were categorized based on four main factors of housing including economic, social, cultural, and educational ones and 43 indexes. They were selected by using statistical blocks data of Tehran Metropolis based on population and housing census in 2011. The results indicated that four extracted factors determine 72.7 percent of distribution of the total variance including housing poverty (28.7 percent), economic poverty (18.4 percent), social poverty (14.1 percent), and educational-cultural poverty (11.5 percent) respectively. They also indicated that districts 17, 19, 18, and 16 had the highest ranks regarding all poverty factors including economic, social, cultural, and educational ones. It is recommended to prioritize poverty alleviation and empowerment in development measures. However, the results of fuzzy VIKOR showed that there were 2312 very poor blocks (38.5 percent), 2049 poor blocks (34.1 percent), 1068 average blocks (17.8 percent), 458 rich blocks (7.6 percent), and only 114 very rich blocks.