بررسي پاسخ به تنش كم‌آبي بوم‌جور‌هاي دم‌شير بر پايۀ شاخص‌هاي تحمل تنش، عملكرد مادۀ خشك و اسانس

Study on response to water deficit stress in Motherwort (Leonurus cardiaca) ecotypes using stress tolerance indices, dry matter and essential oil content

به‌منظور ارزيابي عملكرد بوم‌جور (اكوتيپ)­هاي گياه دارويي دم­شير با نام علمي .Leonurus cardiac L در شرايط تنش كم­ آبي، آزمايشي به‌صورت طرح كرت­ هاي خردشده در قالب بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. سه سطح آبياري شامل يك‌سوم، دوسوم و 100 درصد ظرفيت زراعي به‌عنوان عامل اصلي و چهار بوم‌جور گياه دارويي دم­ شير شامل بوم‌جور‌هاي كرمان، طالقان، سراب و خوانسار به‌عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شد. در اين بررسي تأثير تنش كم ­آبي بر عملكرد مادۀ خشك، درصد و عملكرد اسانس بررسي و ارزيابي شاخص ­هاي تنش شامل حساسيت به تنش (SSI)، تحمل (TOL)، بهره ­وري متوسط (MP)، تحمل تنش (STI)، ميانگين هندسي بهره­ وري (GMP) و ميانگين هارمونيك (HM) بر پايۀ عملكرد پيكرۀ رويشي خشك در شرايط مختلف تنش محاسبه شد. نتايج نشان داد، تنش كم­ آبي تأثير معني­ داري روي عملكرد مادۀ خشك و درصد و عملكرد اسانس داشت. ­همچنين شاخص­ هاي GMP، HM و MP شاخص ­هاي مناسب­ تري در شناسايي بوم‌جور­هاي متحمل به خشكي در گياه دارويي دم ­شير بودند. بر پايۀ شاخص‌هاي تحمل تنش، بوم‌جور خوانسار به‌عنوان بوم‌جور متحمل به خشكي نسبت به ديگر بوم‌جور­ها در شرايط تنش ملايم و شديد شناسايي شد كه بيشترين ميزان مادۀ خشك و درصد و عملكرد اسانس نيز بود. بوم‌جور سراب در ميان بوم‌جور­هاي مورد بررسي، با داشتن ميزان مادۀ خشك و عملكرد اسانس پائين با وجود درصد اسانس بالا، به‌عنوان بوم‌جور حساس شناخته شد.

In order to evaluate the yield of the Motherwort (Leonurus cardiaca) ecotypes in water deficit stress, an experiment was carried out in randomized complete block design under a split plots arrangement, with three replications. Three irrigation levels were considered based on field capacity (FC) (as control), one third and two third of FC as main plots. Sub plots were formed by the four ecotypes of Leonurus cardiaca. In this study, the effects of water deficit stress on dry matter, essential oil percentage and yeild were measured. In addition, stress tolerance index including Stress Susceptibility Index (SSI), Tolerance (TOL), Mean Productivity (MP), Stress Tolerance (STI), Geometric Mean Productivity (GMP), Harmonic Mean (HM) were calculated in terms of dry yield in different water stress conditions. Results indicated that water deficit stress had a significant effect on dry matter, essential oil percentage and yeild. Results also showed that the GMP, HM, MP indices were more appropriate indices for identification of drought resistant plants of Motherwort. According to stress indices, the ecotype of Khansar was the most drought tolerant ecotype in comparison to other ecotypes in the mild and severe water stress environments and contained high dry matter yield and essential oil percentage and yeild. Sarab was the most susceptible ecotype among the studied ecotypes with low dry matter and essential oil yeild despite high essential oil percentage.