بررسي رمان «يوم قتل زعيم» نجيب محفوظ بر اساس نظريه ريخت‌شناسي پراپ

تحليل و بازخواني داستان ها و روايت ها با هر عنواني از زمان ارسطو آغاز شد و در ابتداي قرن بيستم با ظهور فرماليست ها شدت يافت. در همين زمان، ولاديمير پراپ، با الگو گرفتن از همين روايت شناسان، روشي براي بررسي داستان ها طرح كرد. پراپ دريافت قصه هاي پريان، به رغم تكثر و تنوع ظاهري، از نظر قهرمانان و عملكردهاي آن ها، داراي نوعي وحدت و همانندي است و تمامي كاركردهاي موجود در قصه به سي ويك عملكرد محدود مي شود. اين دستاورد نقطه آغاز علم روايت شناسي جديد به شمار مي آيد. از آنجايي كه نجيب محفوظ، معروف ترين رمان نويس معاصر عرب، از جمله نويسندگاني است كه داستان هاي او سرشار از عناصر نمادين شرقي و قالب هاي ساختاري نو غربي است، قابليت بررسي روايي را دارد، اين جستار بر آن است تا رمان «روز قتل رئيس جمهور» (يوم قتل زعيم) نوشته نجيب محفوظ را بر اساس نظريه پراپ بررسي و تحليل نمايد و نشان دهد توالي اين كاركردها تا چه اندازه مي تواند در داستان محفوظ قابل انطباق باشد. دستاورد پژوهش مبين اين است كه اگرچه شماري از كاركردها در رمان محفوظ پيدا شدني است، تعداد اين كاركردها كاهش يافته، و مصاديقي جديد يافت شده است كه در قصه هاي پريان روسي وجود ندارد. درنتيجه، اين امر موجب تفاوت در نوع كاركردهاي پاياني داستان محفوظ با قصّه هاي پريان گشته است. همچنين بيان كننده آن است كه الگوي پراپ قابليت بررسي و تحليل ريخت شناسانه داستان هاي عربي را دارد.