چهرۀ ناخودي در سروده هاي شاعرانِ عربِ دورۀ عباسي (براي نمونه: چهره هاي ايراني پيشااسلامي)

پيوند ديني، تاريخي و سياسي ميان ايراني ها و عرب ها را از زواياي گوناگون مي توان تماشا و غوررسي كرد؛ و كم نيست آنچه در اين زمينه، به رشته تحرير درآمده است. اين پيوند و اثرگذاري دوسويه را در بسياري از زمينه هاي به‌ويژه ادبي و ديني به‌ روشني مي بينيم. تصوير ايرانِ تاريخي و افسانه اي در ادبيات عربي، چه در شعر و چه در نثر، يكي از اين نشانه هاست. اگر به سروده هاي شاعران عرب نژاد در دوره عباسي نگاه كنيم، پيوسته با نام شخصيت هاي ايراني روبه‌رو مي شويم؛ طبيعي است كه در سروده هاي شاعران وطن پرست ايراني، چهره اي مثبت از اين كسان ارائه شود اما وقتي مي بينيم بيش تر شاعران عرب نژادي نيز كه هيچ حس وطن پرستي ايراني ندارند، همواره به نيك نامي از آن ها ياد مي كنند، موضوع، متفاوت و ريشه يابي ريزبينانه تري احساس مي شود. ; ازآنجاكه شاعر عرب‌زبان و به‌ويژه كسي كه ريشه ايراني ندارد، هرازگاهي اين نام هاي ايراني را كه از لحاظ ديني و مليت با او هم ساز نبوده فراخواني مي كند، بايسته است بررسي شود كه او چگونه اين افراد ناخودي را به تصوير مي كشد. آنچه در اين جستار مي آيد از يك سو نشان مي دهد كه تا چه اندازه ميراث ايران پيش از اسلام براي عرب ها و مسلمانان دورۀ عباسي، شناخته شده بوده است و از ديگر سو، به اهميت و ارزش اين ميراث در سده هاي نخستين اسلامي اشاره دارد. تصوير ايرانيان در شعر عربي دورۀ عباسي، برخلاف متوني كه از روي جانبداري از سوي ايرانيان و عرب ها نوشته شده، نه‌تنها پاك نگشته بلكه چه بسا نيكو و مثبت ارائه شده است.