بررسي هنجارگريزي نوشتاري در شعر محمود درويش

فرماليسم يكي از مهم‌ترين نظريه هاي نقد ادبي معاصر است. بنيان‌گذاران اين نظريه در اوايل قرن بيستم، گامي مهم در زمينۀ عدول از زبان هنجار برداشتند و با طرح مباحث و اصطلاحاتي مهم، به بررسي و طبقه بندي عوامل قابل شناسايي ايجاد زبان ادبي و به‌خصوص شعر در قالب مباحثي مانند هنجارگريزي، آشنايي زدايي و ... مبادرت ورزيدند. يكي از عوامل مهم در گسترش هنجارگريزي در آثار شاعران دهه هاي اخير، نوگرايي و تلاش براي دست يافتن به آزادي انديشه و نشان دادن جريان‌هاي فكري است. محمود درويش يكي از شاعراني است كه انواع هنجارگريزي در اشعار وي به چشم مي خورد كه يكي از بارزترين آنها، هنجارگريزي نوشتاري است. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصيفي – تحليلي و بررسي شعر درويش، به بررسي روش هاي هنجارگريزي نوشتاري در ساختار ظاهري شعرش و تبيين دلالت ها و اهداف آن بپردازد. نتايج پژوهش حاكي از اين است كه ازجمله شيوه‌هاي هنجارگريزي نوشتاري در شعر او مي توان به موارد زير اشاره كرد: كاربرد نقطه‌چين در آغاز مصراع شعر براي پردازش واژگان شعري، كاربرد نقطه‌چين به جاي مصراع كامل با هدف جلوگيري از ضعف خود و نيز خستگي خواننده، به كاربردن برخي علائم نگارشي همچون مربع، قلاب، خط تيره و خط مورب براي نوسازيِ ظاهر شعر و نيز تأكيد بر يك مسئلۀ خاص و همچنين شكستن مصراع‌ها و كوتاه و بلندكردن آن‌ها و آوردن يك بيت شعري به صورت افقي و تكرار آن به صورت عمودي و كلمه به كلمه با هدف تأكيد و جلب توجه خواننده به آن مسئله است.