تحليل و بررسي دلالت‌هاي ضمني رمان تنگسير

نشانه‌شناسي يكي از نظريه‌هاي خوانشِ متون ادبي است. اين دانش به مطالعه نظام‌مندِ علل و عواملي مي‌پردازد كه در فرآيندِ توليد و تفسير نشانه‌ها دخيل‌اند. يكي از مباحث مطرح‌شده در نشانه‌شناسي، دلالت ضمني نشانه‌هاست كه به بررسي معاني تلويحي و غيرمستقيم نشانه مي‌پردازد. تنگسير يكي از موفق‌ترين رمان‌هاي ادبيات معاصرِ ايران است. در اين رمان بخش بزرگي از وقايع، شخصيت‌ها، كنش‌ها، صحنه‌ها و نام‌ها، علاوه‌بر معناي صريح و مستقيم خود، معاني ضمني و غيرمستقيمي ‌نيز دربردارند كه با واكاوي آنها مي‌توان به لايه‌هاي زيرين متن دست يافت و سويه‌هاي پنهان آن را آشكار كرد. در اين نوشتار، كوشيده‌ايم به بررسي دلالت‌هاي ضمني اين رمان بپردازيم. براي اين منظور، ابتدا نشانه‌شناسي و مبحث دلالت‌هاي ضمني به‌اختصار معرفي شده و سپس دلالت‌هاي ضمني رمان تنگسير، در سه دسته دلالت‌هاي ضداستعماري، جامعه‌شناختي و اسطوره‌اي، بررسي شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه دلالت‌هاي ضمني ضداستعماري اين رمان، بيشتر به توطئه‌ها و دسيسه‌هاي استعمارگران انگليسي در منطقه جنوبِ ايران اشاره مي‌كند. دلالت‌هاي ضمني جامعه‌شناختي رمان، جامعه‌اي را به‌تصوير مي‌كشد كه در آن فقر و فلاكت و ستمگري و ستم‌پذيري به اوج رسيده است و دلالت‌هاي ضمني اسطوره‌اي رمان نيز رسم قرباني‌كردن گاو در آيين ميترائيسم و كهن‌الگوي گذر از آب در اساطير را تداعي مي‌كند.