كاركردهاي روايي گفتگو در حكايت‌هاي بوستان

در بررسي حكايات كهن فارسي، گفتگو معمولاً به‌عنوان عنصري داستاني در كنار ديگر عناصر مورد توجّه قرار مي‌گيرد، در حالي كه نقشي ساختاري و روايي نيز براي آن مي‌توان در نظر گرفت. بوستان سعدي از متوني است كه بيش از ديگران كاركردهاي روايي گفتگو را به نمايش گذاشته است. هدف مقاله حاضر نيز بررسي اين كاركردها و تبيين رابطه آن‌ها با اهداف تعليمي بوستان است. مهم‌ترين نقش‌هاي روايي گفتگو در بوستان عبارتند از: پيشبرد، بسط و تكميل خط داستاني، تقويت روابط سببي، برجسته كردن تقابل‌ها، وارد كردن حكايات درونه‌اي، كاركرد تفسيري و كاركرد زيباشناختي. بسامد بالاي گفتگوهاي داستاني بوستان را مي‌توان نتيجه اهداف تعليمي آن دانست. اين اهداف، سعدي را به استفاده از سخن گفتن مستقيم از سوي خود يا شخصيّت‌ها واداشته است. اهميّت گفتگو در اين زمينه تعليمي موجب شده تا بار روايي حكايات بيش از كنش‌ها، توصيفات و روايتگري مستقيم راوي، بر دوش گفتگوها باشد. بنابراين، در بوستان، بسياري از تغييرات روايي، نتيجه‌گيري‌ها، تصريح بر دلايل انجام كنش‌ها، گسترش خط داستان، تكميل پيرفت‌هاي روايي و... به‌ جاي بهره‌گيري از روايتگري راوي يا كنشگري شخصيّت‌ها، تنها با استفاده از يك گفتگو ارائه شده‌اند.