بررسي مؤلفه زمان در اتوبوس شميران بر اساس ديدگاه ژرار ژنت

اتوبوس شميران اولين روايت از مجموعه‌داستان خاطره‌هاي پراكنده اثر گلي ترقّي است كه با بهره‌گيري از گونه روايي خاطره‌ـ داستان به‌خوبي از تكنيك زمان روايي استفاده كرده‌است. زمان، عامل مهمي است كه ساختار روايت را شكل مي‌دهد و بدون آن روايت هرگز وجود نخواهد داشت. زمان در روايت‌شناسي عمدتاً در سه بخش نظم، تداوم و بسامد بررسي مي‌شود و ژرار ژنت از بزرگترين نظريه‌پردازان در زمينه «زمان در روايت» است كه به طور كامل به اين جنبه‌ها پرداخته‌است. اين پژوهش با روش توصيفي‌ـ تحليلي به بررسي مؤلفه زمان و نقش آن در شكل‌گيري روايت در داستان كوتاه اتوبوس شميران از منظر ژرار ژنت مي‌پردازد. بر اساس نتايج اين پژوهش، ترقي با درهم شكشتن روال خطي زمان، از انواع زمان‌پريشي گذشته‌نگر دروني و بيروني بهره برده‌است. گذشته‌نگري‌هاي دروني به دليل تداعي، شيوه غالب كاربرد زمان در اتوبوس شميران است. از گذشته‌نگري بيروني در دو مورد استفاده شده كه با اغراضي چون تعليل كنش شخصيت و نوستالژي خاطرات گذشته همراه است. در بحث تداوم، از عنصر درنگ توصيفي، حذف، تلخيص و نمايش به فراخور اهميت موضوع استفاده مي‌كند. در ابتداي داستان، به دليل توجه نويسنده به درنگ توصيفي، و شرح وقايع با جزئيات بيشتر، شتاب روايت، منفي است. در اواخر داستان، حوادث بي‌اهميت حذف شده، روايت شتاب مثبتي به خود گرفته‌است. بسامد غالب در اين داستان، بسامد مفرد است و از بسامد مكرر براي تأكيد معني‌داردر درون‌مايه داستان استفاده شده‌است.