كاركرد نظريه «ترامتنيت» ژنت در كشف و واكاوي تأثيرپذيري كوش‌نامه از شاهنامه

ترامتنيت يك اصطلاح نقدي در نظريه ادبي معاصر است. اين نظريه بر آن تأكيد دارد كه يك اثر ادبي تنها در ارتباط با ساير آثار ادبي تعريف و فهميده مي‌شود؛ زيرا خالق يك اثر ادبي با تصميم‌ آفرينش يك اثر، به دنيايي از ارتباط‌هاي ميان‌متني در ذهن خود وارد مي‌شود؛ نويسنده يا شاعر از افكار بسياري از آثار پيش از خود و يا معاصر با خود تأثير مي‌پذيرد و اين افكار در آفرينش اثر او نقش دارند. يكي از حوزه‌هاي مهم در ادبيات ايران، ادب حماسي است كه با رويكرد نوين ترامتنيت آن را مي‌توان بررسي كرد و حرف‌هاي تازه‌اي براي مخاطب نسل جديد ارائه داد. شاهنامه فردوسي، بزرگ‌ترين اثر حماسي ايران است و الگوي ساختاري و محتوايي مناسبي براي آثار بعد از خود بوده است؛ به‌گونه‌اي‌كه آثار حماسي بعد از شاهنامه، با بهره‌گيري خودآگاه يا ناخودآگاه از مضمون و سبك داستاني و روايي آن شكل گرفته‌اند و الگوي ساختاري آن را در درون خود دارند. كوش‌نامه اثري حماسي ‌ـ‌ تاريخي است كه در آن از جنگ‌هاي لشكر چين با سپاه ايرانيان سخن به ميان مي‌آيد. اين اثر روايتي ديگر از دشمنان ايرانيان در شاهنامه است. منابع استفاده‌شده كوش‌نامه با شاهنامه فردوسي متفاوت است و محتواي متفاوتي را در بر دارد؛ اما بي‌شك، سراينده آن به‌طور مستقيم و غيرمستقيم از شاهنامه فردوسي تأثير پذيرفته است. در اين پژوهش، با‌تكيه‌بر روش توصيفي ـ تحليلي بر اين فرضيه تأكيد مي‌شود كه شاهنامه و كوش‌نامه را در فضاي ترامتنيت مي‌توان بررسي كرد و شعر كوش‌نامه، در جايگاه زبرمتن، از شعر شاهنامه، در جايگاه زيرمتن، تأثير پذيرفته است.