تحليل تناقض‌هاي بيناگفتماني در شعر حافظ

يكي از موضوعاتي كه در تأويل­پذيري كلام حافظ نقشي اساسي دارد و كم‌تر مورد توجه محققان قرار گرفته تناقضات موجود در كلام اوست. اين تناقضات از دو منظر قابل بررسي هستند؛ نخست از منظر ابيات و مفاهيم منفرد و دوم از منظر بيناگفتماني. تناقض‌هاي بخش نخست تناقضاتي سطحي هستند كه در آثار بسياري از شاعران به چشم مي­خورد، اما تناقضات بيناگفتماني از ويژگي‌هاي خاص شعر حافظ و يكي از مهم‌ترين دلايل توفيق اوست. تناقضات بيناگفتماني فراواني در شعر حافظ به چشم مي‌خورد كه از آن جمله مي‌توان به تناقض ميان گفتمان انتقادي اجتماعي و گفتمان كلامي و همچنين تناقض ميان گفتمان عرفاني و گفتمان ديني و اخلاقي او اشاره كرد. علاوه بر اينكه در ميان گفتمان‌هاي مذكور دو به دو تناقضات فراواني ديده مي‌شود، هر كدام از جهاتي ديگر با ساير گفتمان‌ها نيز مرز بندي‌هاي تناقض آميز دارند، در اين پژوهش سعي شده است با استفاده از شيوه تحليل گفتمان ضمن معرفي گفتمان‌هاي مذكور و شناخت خاستگاه‌هاي تناقضات ميان اين گفتمان‌ها، به چگونگي مفصل‌بندي اين گفتمان‌هاي متناقض در يك رابطه بيناگفتماني و تولد يك گفتمان خاص به نام گفتمان عشق و رندي با دال مركزي رند كه به مبارزه ايدئولوژيكي با گفتمان‌هاي رقيب مي‌پردازد اشاره شود.