جايگاه شهرها در مناسبات سياسي-نظامي با مدعيان جانشيني كريم‌خان زند (1209-1193ق)

با مرگ كريم‌خان زند و در فقدان جانشيني نيرومند، تعداد بي‌شماري از بستگان وي به‌ويژه برادران و عموزادگانش براي دستيابي به حكومت به نبردهاي ويران گري مشغول شدند كه شرح آن رويدادها حجم وسيعي از منابع تاريخي اواخر سده دوازده هجري را به خود اختصاص داده است. در اين ميان، با غور و بررسي دقيق متون تاريخي مي‌توان نقش فعال قشرهاي مختلف جامعه شهري را براي صيانت از جان و مال شهرنشينان و يا به‌منظور دستيابي به منافع مالي سياسي شخصي و گروهي پيگيري نمود. در اين پژوهش از رهگذر اين مسئله، درصدد پاسخ به اين پرسش هستيم: اقشار جامعه شهري در مناسبات سياسي نظامي با مدعيان جانشيني كريم‌خان زند چگونه عمل مي‌كردند و در كدام زمينه‌ها موجب فروپاشي حكومت زند و برآمدن حكومت قاجار شدند؟ براي شناسايي جايگاه شهرها در دوره موردنظر با استفاده از روش تحقيق تاريخي و شيوه جمع‌آوري داده‌هاي كتابخانه‌اي از منابع دست‌اول تاريخي ابتدا به توصيف و طبقه‌بندي ويژگي‌هاي سياسي نظامي اقشار مختلف جامعه شهري و سپس به تحليل و تفسير اين ويژگي‌ها و تأثيرات آن بر مناسبات شهرها با مدعيان گوناگون جانشيني مي‌پردازيم. در اين راستا، اشتراك منافع اهالي و بزرگان براي تأمين امنيت شهرها، به‌تدريج موجب همكاري متقابل سياسي نظامي بزرگان با اغامحمدخان قاجار براي واگذاري حاكميت شهرها و شكست نهايي جانشينان كريم‌خان زند را فراهم آورد.