خواجه نظام الملك و گسترش زبان فارسي در آناتولي

نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسي در آناتولي يكي از فرازهاي بسيار مهم در تاريخ اين زبان و سرزمين آناتولي مي باشد. اگرچه اين زبان به مدت بيش از چهار قرن به عنوان زبان رسمي و اداري در آن منطقه رسميت داشت، اما مراحل نخستين نفوذ و گسترش اين زبان در آناتولي، داراي اهميت ويژه‌اي است. آغاز نفوذ و گسترش زبان فارسي در آناتولي با نخستين حملات و استقرار ايلات تركمن سلجوقي در قرن پنجم هجري در آن منطقه مربوط است. عملكرد نظام اداري ديواني سلجوقي در كنار ساير عوامل، در تحقق اين امر مؤثر بوده است. اين مقاله در صدد است تا با روش توصيفي تحليلي و از طريق به پرسش كشيدن داده‌هاي موجود، و ارائه شواهد و قراين به نقش نظام ديواني و در رأس آن نظام‌الملك در اين قضيه وضوح بيشتري ببخشد. اين مطالعه مشخص مي‌كند كه نظام ديواني سلجوقي توسط ديوانسالاران و كارگزاران مجرب ايراني تأسيس شده و تثبيت يافت. اين نظام ديواني با استفاده از زبان فارسي به عنوان زبان رسمي، از طريق هدايت ايلات تركمن به سوي آناتولي و هم از طريق اعزام مأمورين ديواني به آناتولي در گسترش زبان فارسي در آناتولي سهم قابل توجهي داشته است.