بررسي تطبيقي ترجمۀ انگليسي قرآن كريم به قلم محمدعلي و شاكر:سرقت ادبي يا بازنويسي؟

مقالۀ حاضر به بررسي تطبيقي ترجمۀ انگليسي قرآن توسط محمدعلي (1917) و شاكر (1980) اختصاص دارد. شاكر بازرگاني پاكستاني و محمدعلي از علماي فرقه قاديانيه بود. دليل اصلي انجام مطالعه حاضر بر مبناي اين دو اثر، شباهت هاي غير قابل اغماض آن دو است. پرسش كليدي مطروحه اين است كه آيا ميزان شباهت دو اثر در حدّي است كه با توجه به تاريخ انتشار آنها، بتوان ترجمه محمدعلي را اثر اصلي و ترجمه شاكر را نسخه بازنويسي شده معرفي كرد يا خير. مسئله ديگر يافتن درصد تشابه دو اثر بوده است. از آنجا كه بيشترين احتمال تفاوت ميان دو اثر در گزينش معادل براي واژگان و تعبيرات فرهنگي، به ويژه مذهبي، بوده است، نگارندگان در گام نخست به استخراج اصطلاحات مذكور مبادرت ورزيده و معادل برگزيده توسط هر مترجم را مشخص نمودند. در گام بعد، با توجه به دسته بندي اصطلاحات خاص، درصد تشابه معادلات برگزيده در هر گروه تعيين شد. در نهايت مشخص گرديد كه اثر شاكر در بيش از هشتاد درصد موارد با ترجمه محمدعلي يكسان است. اين تشابه يا يكساني، را حتي مي توان در سطوح آيات و گاهي در كل يك سوره متوجه شد. نتيجه آنكه مجاز نيستيم شاكر را مترجمي مستقل بدانيم، و از سوي ديگر، نبايد او را به سرقت ادبي نيز متهم كنيم؛ بلكه وي را بايد ويراستار ترجمه قرآن محمدعلي معرفي كرد و در پژوهش هاي علمي هرگز از ذكر اين امر غافل نشد، هرچند بررسي مقالات طي دهه هاي اخير حاكي از آن است كه از اين امر تا حد زيادي غفلت شده است.