پي‌جويي مؤلفه‌هاي مفهوم جهاني حكمت در مفهوم قرآني آن

واژه حكمت از ديرباز به‌ عنوان يكي از معناهاي محوري حوزه معرفت در قرآن مورد توجه عالمان اسلامي بوده است. از سوي ديگر مي‌توان حكمت را به‌مثابه مفهومي جهاني در نظر گرفت كه در دوره جديد در غرب ادبيات وسيعي حول آن به وجود آمده و اين مفهوم از جهات مختلف فلسفي، ديني، اخلاقي، روان‌شناختي مورد مطالعه قرار گرفته است. در اين مقاله، مفهوم قرآني حكمت در تطبيقي نامتوازن با مفهوم جهاني حكمت و با استفاده از شواهد زبان‌شناختي اعم از ريشه‌شناسي واژه و بررسي روابط همنشيني و سياقي آن در قرآن تحليل ‌شده و اين نتيجه حاصل ‌شده است كه مفهوم قرآني حكمت در ادامه مفهوم سامي آن، يك مفهوم ساخت‌يافته و داراي بار معنايي غني دانشي است كه با مفهوم جهاني تعريف ‌شده در قالب نظريه تقابل انسان‌محوري با كلام‌محوري تناظر دارد و بر رابطه‌اي پررنگ بين علم و عمل و بر دانشي عملي (مثل مهارت) دلالت دارد. حكمت در قرآن به دو مفهوم الف) يك سجيه اخلاقي و توانايي انسان‌شناختي در مواجهه كلي با زندگي و ب) مجموعه تعاليمي كه حاصل ممارست در اين توانايي هستند، به‌كار رفته است. مفهوم نخست، گوهر نايابي است كه خداي متعال تنها به بندگان خاصي عطا مي‌كند اما مفهوم دوم مجموعه آموزه‌هايي است كه از سوي خداي حكيم و انسان‌هاي حكيم براي هدايت مردم صادر مي‌شود. حجم عمده اين تعاليم را توصيه‌هايي اخلاقي تشكيل مي‌دهد كه بر معرفتي نظري متكي است كه به‌اختصار بازگويي مي‌شود.