سير تحوّل روشنايي در بارگاه رضوي از عصر صفوي تا دورۀ معاصر مطالعۀ موردي، ضريح مطهر

از ديرباز تاكنون، تأمين نور و روشنايي در بارگاه امام رضا(ع)، يكي از موضوعات مورد توجّه متوليان امر بوده است. هدف اصلي اين پژوهش، بررسي تحولّات روشنايي در پُر ازدحام‌ترين مكان اين بارگاه، يعني ضريح مطهر است كه بيشتر با بهره‌گيري از منابع دست اوّل آرشيوي انجام شده است. در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي، سعي شده است شناخت دقيق و كاملي از وضعيت روشنايي ضريح مطهر در بازۀ زماني عصر صفوي تا دورۀ معاصر به دست آيد. مهمترين يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه در هشت وقفنامه، همه يا بخشي از درآمدهاي موقوفات به تأمين روشنايي ضريح اختصاص يافته است. انواع شُرفه، شمعدان، لاله، مَردنگي، قنديل، كچكولي، چلچراغ و لوستر، مهم‌ترين وسايل روشن‌كنندۀ ضريح رضوي، در اين دوران بوده است. در فاصلۀ عصر صفوي تا دورۀ قاجار انواع شمع و موم، تنها مواد سوختي براي وسايل روشنايي ضريح بوده است؛ امّا از دورۀ پهلوي اوّل، چراغ‌هاي الكتريكي و انرژي برق، جايگزين اين ابزار و سوخت‌هاي قديمي مي‌شود. همچنين اصلي ترين منابع تأمين روشنايي در ضريح مطهر، وقف و نذر بوده است كه از سوي قشرهاي مختلف جامعه به آن، توجّه نشان داده شده است.