مقايسه سطوح چهارگانه شكاف ديجيتالي برحسب متغيرهاي جمعيتي (مورد مطالعه: شهر رفسنجان)

Comparison of Quadratic Levels of Digital Divide in Terms of Demographic Variables: Case Study of Rafsanjan City

هدف پژوهش حاضر بررسي تأثير متغيرهاي جمعيت‌شناختي بر سطوح چهارگانۀ شكاف ديجيتالي مدل ون‌ دايك شامل دسترسي مادي و فيزيكي، دسترسي انگيزشي، سواد و مهارت ديجيتالي و استفادۀ متداول است. حجم نمونه شامل 600 نفر از شهروندان شهر رفسنجان بود و داده‌ها به وسيله پرسش‌نامه محقق ساخته گردآوري شده و با نرم‌افزار SPSS تجزيه و تحليل شدند. نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه متغيرهاي جنسيت و وضعيت تأهل بر دو سطح شكاف ديجيتالي تأثير گذارند. متغير جنسيت بر دسترسي مادي و فيزيكي و سواد و مهارت ديجيتالي تأثيرگذار است؛ به‌ طوري‌كه دسترسي مادي و فيزيكي و سواد و مهارت ديجيتالي در مردان بيش از زنان است. وضعيت تأهل نيز بر دسترسي انگيزشي و سواد و مهارت ديجيتالي تأثيرگذار است كه طبق آن، دسترسي انگيزشي و سواد و مهارت ديجيتالي در افراد مجرد بيش از افراد متأهل است. ساير متغير‌هاي جمعيت‌شناختي شامل سن، ميزان تحصيلات، وضعيت شغلي و ميزان درآمد بر سطوح چهارگانۀ شكاف ديجيتالي است. افرادي كه در محدوده سني 20 تا 40 سال قرار دارند داراي دسترسي مادي و انگيزشي، سواد و مهارت ديجيتالي و استفاده متداول بيشتري هستند و با افزايش سن دسترسي‌ها كاهش و شكاف ديجيتالي افزايش مي‌يابد. درخصوص متغيرهاي جمعيت‌شناختي شغل، تحصيلات و درآمد افرادي كه پايگاه اقتصادي و اجتماعي بهتري دارند يعني تحصيلات بيشتر، درآمد بيشتر و شغل بهتري دارند داراي دسترسي‌هاي بيشتري هستند و در واقع شكاف ديجيتالي با افزايش تحصيلات و درآمد افراد كاهش مي‌يابد. يافته‌ها دلالت بر آن دارند كه شهرونداني كه به لحاظ سني جوان‌تر هستند، داراي شغل بهتر با درآمد بيشتر و سطح تحصيلات بالاتري نسبت به ساير شهروندان به فناوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي مانند رايانه و اينترنت دسترسي بيشتري دارند و به‌طور روزمره از اين فناوري‌ها استفاده بيشتري مي‌كنند و در مقابل افراد مسن‌تر داراي تحصيلات كمتر و درآمد پايين‌تر دسترسي و استفاده كمتري از فناوري‌هاي دارند. در نهايت اين‌گونه مي‌توان نتيجه گرفت كه متغير‌هاي جمعيت‌شناختي در ايجاد و گسترش شكاف ديجيتالي نقش تعيين‌كننده‌اي را ايفا مي‌كنند.

This study aims to investigate the effect of demographic variables on quadratic levels of the digital divide (Van Dijk’s model), including material and physical access, motivational access, digital literacy and skills, and usage. The study population included 600 citizens of Rafsanjan, Iran. Data were collected using a researcher-made questionnaire and were analyzed in SPSS. The results showed that the variables of gender and marital status had significant effects on two levels of the digital divide. Gender had significant effects on physical access and digital literacy and skills. Men had higher levels of physical and material access and digital literacy and skills. Marital status also had significant effects on motivational access and digital literacy and skills; as, single individuals showed higher levels of motivational access and digital literacy and skills. Other demographic variables including age, educational qualifications, job status, and income had significant effects on various levels of the digital divide. Individuals aged 20-40 had higher levels of material and motivational access, digital literacy and skills and usage and aging resulted in decreased access and increased digital divide. Those with higher economic and social status, who had higher levels of education and income and better jobs, had better access. In fact, digital divide decreased with an increase in education and income. Finally, it can be concluded that demographic variables play a substantial role in the creation and expansion of the digital divide.