بررسي مهجورشدگي واژگان عربي در مطبوعات زبان فارسي در سدۀ اخير

مهجورشدگي يكي از مباحث مربوط به بسامد واژگان است. بحث پيرامون بسامد يك واژه يعني بحث پيرامون يك طيف، طيفي كه يك سوي آن بسامد صفر و سوي ديگر آن بسامد بي نهايت است. مقالۀ حاضر به بررسي مهجورشدگيِ واژگان قرضيِ زبان عربي در مطبوعات زبان فارسي مي پردازد. براي اين منظور روزنـامۀ اطلاعاتِ سال هاي 1310 و 1311 هجري شمسي انتخاب شده و برخي از واژگان زبان عربي كه به زبان فارسي راه يافته و كاربرد وسيعي در مطبوعات آن زمان داشته، گلچين شده است. نحوۀ گردآوري اين واژه ها بدين صورت بوده است كه طي چنـد ماه، غـالب صفحات روزنامۀ اطلاعات سال هاي مذكور بررسي شده و واژگان مهجور همراه با جملات آنها استخراج شدند. پس از گردآوري وازگان مهجور و حصول اطمينان از مهجور بودن آنها، اين واژگان بـه همراه معادل هاي فارسي شان دسته بندي شدند. علّت اصليِ مهجور شدن اين واژه ها، معادل سازي يا واژه گزيني و گرايش به جايگزينيِ واژه هاي بيگانه با واژه هاي فارسي (پارسي گرايي) است. نگرش منفي به عربي و عربي مآبي و در مقابل نگرش مثبت به فارسي و پاكسازي زبان فارسي از دلايل مهمّ واژه گزيني فارسي است كه در اين امر فرهنگستانِ زبان و ادب فارسي نقش بسزايي داشته است. علاوه بر اين ثقيل بودن واژه هاي عـربي و سره گرايي و وطن پـرستي نيـز بـاعث واژه گزيني شده است. علاوه بر واژه گزيني، دلايل ديگري براي مهجورشدگي واژگان عربي وجود دارند كه عبارتند از: تحوّلات اجتماعي، فرهنگي، سياسي، تابوها و حُسن تعبير. در اين مقاله، تنها به واژه گزيني كه علّت اصليِ مهجورشدگي است مي پردازيم.