نظم پريشان غزل حافظ و مركب نوازي

ساختار پاشان و نظم پريشان ابيات در برخي غزل‌هاي حافظ، از ديرباز، موضوع پرسش و بحث بوده است. حافظ ‌شناسان و حافظ‌ پژوهان در اين راه، كوشش بسيار كرده‌اند تا بتوانند اين پاشاني را توجيه كنند و براي اين عدم انسجام، دليل و توضيحي بيابند. با نگاهي حتي گذرا به مجموعۀ اين تلاش‌ها مي‌توان براي بعضي از فرضيه‌ها و نظريه‌ها در اين زمينه، اعتبار و ارزش بيشتري قائل شد و برخي ديگر را كنار نهاد. ما در اين مقاله، پس از طرح موضوع، به مهم‌ترين فرضيه‌ها درباب چراييِ چنين ساختاري در غزل‌هاي حافظ، نظري اجمالي خواهيم انداخت و سپس به طرح پيشنهادي تازه مي‌پردازيم كه سعي دارد بر پايۀ بافت شعر حافظ و روابط درون‌متني ديوان، عدم تلائم ابيات و تنوع مضموني غزل حافظ را از منظري موسيقايي توجيه و تعليل كند.