دوره ‏بندي شعر معاصر تاجيك: از روشنگري تا استقلال (1870-2015م)

ماوارءالنهر درمقام نخستين وطن اقوام آريايي‏نژاد پيوسته در تاريخ ادب فارسي حضوري برجسته داشته‌است. پس از تشكيل دولت صفويه در ايران و ازبكان شيباني در بخارا در سده پانزدهم ميلادي، سرنوشت سياسي دو منطقه از يكديگر جدا شد؛ اما تا اشغال اين منطقه از سوي تزار روسيه در سده نوزدهم، روابط فرهنگي مردمان دو سوي جيحون كمابيش ادامه داشت. نهضت بيداري با حضور روسيه و اشغال منطقه زبانه كشيد و بعدتر در قامت تجددگرايان شعله‏ور شد. تجددگرايان با پيروزي احزاب كمونيسم، براي رسيدن به آرمان‏هاي خود به دامان آن خزيدند. با تشكيل پنج جمهوري شورايي از دل ويراني‏هاي خانات منطقه، تاجيكان در سال 1924 صاحب حكومت شدند. آنها طي نزديك به هفت دهه در بستر ادبيات شورايي به آفرينش ادبي دست يازيدند؛ اما با استقلال در سال 1991 بار ديگر به آغوش مام وطن تاريخي بازگشتند. مسئله اصلي اين پژوهش بررسي دوره‏بندي تحولات شعري تاجيكان از شروع نهضت بيداري تا استقلال منطقه در بستر نظريه تاريخ ادبيات است. پس از بررسي دوره‏بندي‏هاي صورت پذيرفته و نقد مباني فكري آنها الگوي نگارنده در اين زمينه پيشنهاد شده‌است. به نظر مي‌رسد اين الگو تأثير مستقيمي در نگارش جريان‏شناسي شعر معاصر تاجيك داشته باشد و بتواند در معرفي ميراث آن به فارسي‏زبانان جهان نقش مؤثري ايفا كند.