بررسي اثر متغيرهاي آب و هوايي بر كشاورزي (مطالعه موردي: عملكرد گندم ديم)

پيش­بيني عملكرد گياهان راهبردي و برنامه­ريزي براي توسعه كشاورزي با شناخت و كمي نمودن ميزان اثر متغيرهاي مهم آب و هوايي بر توليد محصول در هر منطقه امكان­پذير است. هدف اين پژوهش تدوين مدل مناسب براي پيش­بيني عملكرد گندم ‏ديم به­كمك متغيرهاي آب و هوايي در منطقه بيجار واقع در كردستان مي­باشد. براي اين منظور دوره رشد گندم ديم در منطقه به شش مرحله تقسيم و از متغيرهاي آب و هوايي مربوط به پنج مرحله اول براي تعيين ساختار مدل استفاده شد. متغيرها شامل بارش، رطوبت نسبي، حداكثر و حداقل درجه­حرارت، ساعات آفتابي و سرعت باد با دوره آماري 25 ساله (1366 تا 1390) بودند. با‎‎توجه‎‎به‎‎تعداد‎‎زياد‎‎متغيرهاي‎‎آب و هوايي، براي شناسايي ‏عامل­هايي كه نقش اصلي دارند، از روش تجزيه به مؤلفه اصلي استفادهشد. با استفاده از روش ‏رگرسيون چندمتغيره و عامل­هاي اصلي شناسايي­شده، مدل تخمين ميزان عملكرد گندم ديم تدوين شد. نتايج تحليل­ها نشان داد با هشت مؤلفه مي­توان 85 درصد از واريانس كل 30 متغير آب و هوايي مربوط به پنج مرحله دوره رشد گندم ديم در منطقه بيجار را توجيه نمود.      هم­چنين تحليل رگرسيون چندمتغيره نشان داد با اين هشت عامل مي­توان 6/84 درصد از تغييرات عملكرد گندم را توجيه و مدل­سازي نمود (92/0R=). در ميان عامل­ها نيز عامل مربوط به متغيرهاي آب و هوايي مرحله رشد زايشي گندم ديم بيشترين نقش را در توليد محصول منطقه بيجار ايفا نمود. درصد خطاي مدل در برآورد عملكرد گندم ديم منطقه براي سال­هاي 1391، 1392 و 1393 به­ترتيب 11، 68/9 و 8/15 درصد به­دست آمد.