نگاه ابوعيسي وراق به مسيحيت

Abu Isa Muhammad b. Harun b. al-Warraq’s Attitude toward Christianity

در سده سوم هجري نظام كلام اسلامي شكل منسجم­تري به خود گرفت و به ويژه متكلمان معتزلي در اين زمينه كوشش­هاي زيادي به عمل آوردند. يكي از ويژگي­هاي بارز سده سوم اين است كه مسلمانان با پيروان ساير اديان گفت‌وگو و مناظره مي­كردند. بررسي آثار بجا مانده از اين دوره به خوبي نشان مي­دهد كه متكلمان مسلمان، اديان ديگر را بيشتر در چهارچوب عقل و عقلانيت درك مي­كردند. ابوعيسي وراق كه به احتمال خيلي زياد متكلم شيعي بوده اما گرايشات اعتزال نيز داشته، يكي از متفكران روشن انديش اين دوره است. نوع نگاه وي به اديان ديگر، عقل­ محور است. وراق آموزه­ هاي مسيحيت به ­ويژه مباحث مرتبط با تثليث را با براهين عقلي بررسي و به چالش كشيده است. بنابراين استدلال­ هاي او نه مبتني بردلايل نقلي بلكه بيشتر بر اساس براهين عقلي استوار است. از ديگر ويژگي­هاي بارز رويكرد وراق در مطالعه اديان اين است كه از وارد ساختن اتهامات و تهمت­ هاي بي­ اساس خودداري مي­كند و تعاليم اديان ديگر را آن‌گونه كه هستند و آن‌گونه كه وي آن‌ها را فهميده، نقل و نقد مي­كند. در نتيجه وي صرفاً با استفاده از براهين عقلي به نقد مباحث تثليثي مي ­پردازد.

By the third/ninth century, Islamic theology has developed systematically, and the Mu'tazelite thinkers have played an important role in its development. The dialogical and controversial debates between Muslims and non-Muslims were the main characteristics of the third/ninth century. By studying the writings of this era, one can assert that Muslim's attitudes and approaches toward other religions were mainly rational. Abu Isa Muhammad b. Harun b. al-Warraq is a freethinker of the aforementioned era. He has studied other religions; particularly the Christianity, only through reason and rational arguments. In the same manner, al-Warraq has also challenged and criticized the Trinitarian doctrines merely by theological and philosophical methods. Thus, his arguments were mainly based not on proof-text reasoning but on rational reasons. al-Warraq’s trustworthiness in studying religions in general and Christianity, in particular, is another valuable aspect of his method. In other words, al-Warraq investigated Christian doctrines as he heard and understood them. Consequently, we have tried to examine his rational and theological attitudes to Christianity and to show how he has understood Christian Trinitarian doctrines.