جايگاه زن در تعاليم مكاتب گنوسي مسيحي: مباحث نظري و عملي

The Place of Women in the Gnostic Christian Schools

مكاتب گنوسي در مقام يكي از جريان­­هاي مهم اعتقادي و عرفاني تأثيرگذار، داراي نگرش­هاي متفاوتي بوده­ اند كه به جهت تأثير بر جريان­هاي گوناگون ديني و عرفاني، از جمله مسيحيت، مورد توجه محققان قرار گرفته ­اند. در اين پژوهش تلاش شده است كه جايگاه زنان در مكاتب گنوسي مسيحي با نظر به رابطۀ دو سويۀ دين و جامعه بررسي شود. در دو سدۀ نخست ميلادي، با اتكاء بر تعاليم دو تن از آموزگاران گنوسي، شمعون مغ و والنتينوس، تلقي خاصي از نقش زن در الهيات و جنسيت خدا، در مسيحيت مورد توجه قرار گرفت. بدين سان، جهان­بيني و خداشناسي ثنوي گنوسي براي تبيين جايگاه عنصر مؤنث در الوهيت كاربرد يافت. هم‌چنين، بر نقش حكمت (غالباً با نام سوفيا شخصيت‌يافته) در روند آفرينش تأكيد خاص صورت گرفت. به نحوي متقابل، اين الهيات كه ناظر بر شخصيت مونث الهي است، بر فعاليت زنان در جامعۀ ديني تأثير نهاد ­كه خود بيانگر رابطۀ دو سويۀ دين و جامعه مي­تواند باشد. به گونه­ اي كه تعامل اجتماعي زنان و حضور فعالانۀ آنان در عرصه­ هاي ديني و كليسا گسترش مي‌­يابد و اين خود بر فهم از كتاب مقدس اثر مي­گذارد.

Gnosticism as an important and effective school have been studied frequently. It is mainly due to its influences on several mystical and religious traditions. In this article we study the role of women in Gnostic traditions by considering the mutual relation between religion and society. In the first two centuries A.D., based on the teachings of two Gnostic teachers, i.e. Simon Magus and Valentinus, a particular attitude was taken towards the role of women by the Christian theologists. Thus, the Gnostic worldview and theology spread to explain the position of the female element in the divinity. Moreover, the role of wisdom (often characterized by the name of Sophia), in the process of creation, was emphasized. In a reciprocal way, this theology, based on the female divine personality, affected the activities of women in religious society and the understanding of the scriptures.