واكاوي تقدم وجوب حج يا وجوب نذر در صورت تزاحم

يكي از مرجحات باب تزاحم، تقدم زماني بوده و يكي از مصاديقي كه بر اين مرجح تطبيق داده شده، آن است كه شخصي قبل از استطاعت، نذر كند كه در عرفه به زيارت سيّدالشهداء برود و بعد از نذر، مستطيع شود. حال در اين‌صورت وظيفۀ ناذرِ مستطيع در روز عرفه رفتن به مكه و به‌جا آوردن اعمال حج است يا اينكه بايد به نذر عمل كند و در كربلا حاضر شود؟ برخي از فقها به تقدم نذر فتوا داده‌اند و به دلايلي مانند عدم حصول استطاعت در صورت نذر، جمع عرفي، اهم بودن نذر نسبت به حج و صحيحۀ حلبي استناد كرده‌اند؛ بسياري از فقها هم به تقدم حج حكم داده‌اند، هر چند كه مشرب‌هاي متعددي ارائه شده است و برخي قائل به انحلال نذر و دسته‌اي مورد بحث را تخصصاً خارج از بحث دانسته و عده‌اي هم از باب تقدم واجب مقيد به قدرت عقلي بر واجب مقيد به قدرت شرعي، فتوا به تقدم حج داده‌اند. در اين جستار با واكاوي ادلۀ طرفين، بيان كرده‌ايم كه بايد به سه دليل (ملازم بودن نذر با معصيت خدا، امضايي بودن نذر و عدم امضاي آن به‌وسيلۀ شارع و تعبير برخي از روايات در باب حج) حج را مقدم بدانيم و نكتۀ مورد غفلت آن است كه «سبق زماني» وقتي به‌عنوان مرجح موضوعيت دارد كه خصوصيت ديگري وجود نداشته باشد كه متأخر را ترجيح دهد و در اينجا بر فرض كه تزاحم را بپذيريم و حج را متأخر بدانيم، باز هم به‌دليل خصوصياتي كه حج را اهم جلوه مي‌دهد، بايد بر نذر مقدم شود، زيرا صرف سبق وجودي موجب تأكّد در ملاك و شديد شدن وجوب نمي‌شود.